پای پرانتزی به فرم خاصی از پا گفته می‌شود که در آن انحنای پا به سمت خارج است و این انحنا، زمانی که پاها در کنار هم جفت شده اند، یک زاویه مشخص در زانوها ایجاد می‌کند. در اکثر موارد تشخیص شرایط و درمان پای پرانتزی در کودکان به سادگی امکان‌پذیر است، اما این وضعیت معمولاً به خودی خود با رسیدن سن کودک به 3 سال برطرف می‌شود.
به هر حال، این نقص ممکن است در سال‌های بعد نیز باقی مانده و به خودی خود درمان نشود. در بیمارانی که پای پرانتزی دارند، استخوان درشت نی (ساق پا)، و استخوان ران (فیمور) دارای انحنا و خمیدگی هستند. پای پرانتزی معمولاً یک مرحله عادی رشد در بین کودکان زیر 3 سال است. همچنین نوزادان معمولاً با شرایط پای پرانتزی به خاطر خمیده بودن پاها در رحم مادر مواجه می‌شوند.
درمان پای پرانتزی در کودکان
کودکان تازه راه افتاده اغلب به خاطر خمیدگی پای خود با مشکل در هنگام راه رفتن مواجه می‌شوند. اکثر موارد پای پرانتزی در کودکان نو پا، در نتیجه شرایط فیزیولوژیک ایجاد می‌شود که در اصطلاح به آن ژنو وارم (Genu varum) گفته می‌شود. در حقیقت ژنووارم اصطلاحی است که پزشکان برای توضیح موارد انحراف از شرایط عادی که باعث ایجاد ظاهر پای پرانتزی در بین کودکان تازه راه افتاده می‌شود، مورد استفاده قرار می‌گیرد.
پای پرانتزی می‌تواند باعث درد در ناحیه زانو و ایجاد محدودیت‌های حرکتی به خصوص در بین کودکانی شود که در سنین بالاتر قرار دارند. برخی افراد ممکن است با شرایط پای پرانتزی به دنیا آمده و سایر افراد به خاطر آسیب‌دیدگی ممکن است به این وضعیت دچار گردند. همچنین این شرایط می‌تواند با چاقی یا استفاده بیش از حد از مفاصل زانو تشدید شده و در ادامه به یک مشکل جدی برای فرد تبدیل گردد. معمولاً با رسیدن به این مرحله درمان به سختی امکان‌پذیر خواهد بود.
دکتر مهدی مؤید فر، دارنده مدرک فوق تخصص جراحی زانو در اصفهان می‌تواند در رفع مشکلات زانو و پای پرانتزی به بیماران محترم بهترین خدمات درمانی را ارائه نماید.
دلایل ایجاد مشکل پای پرانتزی
برخی بیماری‌ها با ایجاد مشکل پای پرانتزی ارتباط دارند. برای مثال، بیماری بلونت می‌تواند بر شرایط رشد استخوان تاثیر گذاشته و باعث رشد غیر عادی استخوان ران یا بخش بالای استخوان درشت‌نی شده و در نهایت ایجاد مشکل پای پرانتزی را برای فرد به همراه داشته باشند.
هم افراد بزرگسال و هم کودکان تازه راه افتاده می‌توانند به این بیماری دچار شوند. به هر حال، بیماری بلونت در واقع یک بیماری قابل درمان است. به این ترتیب در صورتی که بیماری به موقع تشخیص داده شود، احتمالاً از بریس برای اصلاح مشکلات ایجاد شده استفاده خواهد شد. هرگاه زاویه پا در پای پرانتزی با گذشت زمان شدت یابد و علی‌رغم استفاده از بریس بهبود پیدا نکند، ممکن است برای رفع مشکل بیمار، از عمل جراحی استفاده شود.
برخی شرایط دیگر نیز می‌توانند در ایجاد مشکل پای پرانتزی در بین کودکان تاثیر داشته باشند. برای مثال، مشکلات متابولیک همچون بیماری نرمی استخوان (که با فقر ویتامین D ارتباط دارد) نیز می‌تواند این وضعیت را در پا ایجاد نماید.
برخی از دلایل ایجاد پای پرانتزی
1- شکستگی، وارد شدن ضربه یا آسیب‌دیدگی زانو که به نحو مناسب تحت درمان قرار نگیرد.
2- رشد غیر عادی استخوان می‌تواند باعث ایجاد شرایط پای پرانتزی شود.
3- مسمومیت ناشی از فلوراید یا سایر مسمومیت‌های مانند آن می‌توانند باعث ایجاد مشکل پای پرانتزی شوند.
4- برخی از موارد پای پرانتزی با نرمی استخوان و فقر ویتامین D ارتباط دارند.
5- بیماری بلونت یکی از عوامل ایجاد مشکل پای پرانتزی در بین افراد است.
درمان پای پرانتزی در کودکان و بزرگسالان
روش‌های اصلی قابل استفاده برای درمان مشکل پای پرانتزی به شرح زیر هستند:
تمرین‌های ماساژ درمانی
در طول تمرین‌های ماساژ درمانی، متخصص فیزیوتراپی پاهای بیمار را مرتب به عقب و جلو برای یک دوره زمانی مشخص حرکت می‌دهد. به این ترتیب ماساژ درمانی می‌تواند به اصلاح مشکل پای پرانتزی با گذشت زمان کمک کند. به هر حال برای مشاهده نتایج حاصل از این درمان لازم است چندین مرتبه از آن برای یک دوره زمانی مشخص استفاده شود.
درمان پای پرانتزی در کودکان و بزرگسالان با تمرین‌های حرکتی پا
این نوع از تمرین‌های حرکتی عمدتاً با هدف تقویت عضلات زانوانجام می‌شود. این تمرین‌ها می‌توانند فشار وارد شده به مفاصل و تاندون‌را کاهش داده و به این ترتیب باعث بهبود شرایط پای پرانتزی شوند. به هر حال، تمرین‌های حرکتی پا فقط زمانی موثر هستند که شرایط پای پرانتزی خفیف باشند. یکی از تمرین‌های حرکتی که امکان انجام آن به سادگی وجود دارد با دراز کشیدن بر روی نیمکت، خم کردن زانوها و در نهایت قرار دادن یک وزنه 5 کیلویی بین پاها انجام می‌شود. به این ترتیب لازم است پاها تا زمانی خم شوند که با ناحیه پشت، باسن تماس پیدا کرده و سپس به موقعیت اولیه باز گردند. این حرکت می‌بایست چندین بار تکرار شود.
حرکات پیلاتس (pilates)
حرکات پیلاتس می‌تواند برای بهبود عملکرد عضلات، ایجاد هماهنگی بین اندام‌ها، و اصلاح موقعیت بدن و بهبود شرایط پای پرانتزی کاملاً موثر باشد. در واقع انجام حرکت‌هایی مثل بازوی بالرین (ballerina arms) و رول آپ (roll up) قدرت کافی را برای حرکت دادن پاها و رشد عضلات شکم در اختیار فرد قرار می‌دهد. به این منظور میتوان پاها را بلند کرده و سپس به پشت دراز کشید. در ادامه با نگه داشتن پاها نزدیک یکدیگر، آنها را به سمت بالا و پایین به سرعت حرکت داد. پس از این کار، بالاتنه خود را از سطح بلند کرده و عضلات شکمی را محکم نمود. انجام حرکات پیلاتس یک روش موثر برای تثبیت وضعیت پاها است.
بریس‌های درمانی
برخی کفش‌های طبی، بریس‌ها و محافظ‌های پا می‌توانند برای درمان مشکل پای پرانتزی در بین کودکان مفید باشند. این ابزارها معمولاً هنگامی استفاده می‌شوند که پای پرانتزی در دوران کودکی، بسیار حاد بوده و یا فرد به غیر از مشکل پای پرانتزی به سایر بیماری‌ها مبتلا باشد. به این ترتیب لازم است کودک به استفاده از این ابزارها تا زمان صاف شدن استخوان‌های پای خود ادامه دهد.
درمان پای پرانتزی در کودکان و بزرگسالان با عمل جراحی
در افراد بزرگسالی که شرایط پای پرانتزی آنها شدید است، احتمالاً درمان مشکل نیازمند عمل جراحی استئوتومی است. این عمل جراحی می‌تواند وضعیت استخوان‌ها را اصلاح کرده و مشکل پای پرانتزی را با کاهش فشار وارد شده به غضروف‌های پا درمان کند. در واقع عمل جراحی یک روش ایده‌آل برای درمان مشکل پای پرانتزی در بین افراد بزرگسال در مواردی است که مشکل پای پرانتزی شدید باشد.
در طول جلسه مشاوره استئوتومی چه اتفاقی می‌افتد؟
هنگامی که بیمار با جراح برای عمل جراحی استئوتومی ملاقات می‌کند، احتمالاً اطلاعات و توصیه‌های لازم درباره شرایط قبل از جراحی، در طول جراحی و پس از آن در اختیار بیمار قرار گرفته و درد و ناراحتی احتمالی برای وی توضیح داده می‌شود. در حقیقت از جلسه مشاوره میتوان برای اطمینان از مناسب بودن و طرح موارد نگران کننده درباره فرآیند درمان استفاده کرد. با توجه به اینکه همه اعمال جراحی می‌تواند با استرس همراه باشد، برخی نکات قابل دانلود از اینترنت وجود دارد که بیمار می‌تواند این نکات را دریافت کرده و با مطالعه آنها سوالات احتمالی خود را در این رابطه در طول جلسه مشاوره مطرح نماید. به همین خاطر لازم است این نکات و سایر مسائل ابهام‌آمیز برای بیمار در طول جلسه مشاوره همراه وی باشد.
عمل جراحی استئوتومی چگونه باعث بهبود مشکل پای پرانتزی می‌شود؟
در طول عمل جراحی استئوتومی سر استخوان‌های پا با استفاده از یک اره مخصوص بریده می‌شود. در ادامه استخوان بریده شده در موقعیت مناسب قرار گرفته و با استفاده از پلاک و پیچ یا میله‌های فلزی (نیل‌های اینترامدولاری) (intramedullary nails) در محل تثبیت می‌شود. افراد دچار این مشکل اغلب دارای آناتومی غیر عادی در زمان تولد هستند، هر چند ممکن است از این شرایط اطلاعی نداشته باشند. رایج‌ترین مشکلاتی که با استفاده از این عمل جراحی درمان می‌شود عبارت از دیسپلازی لگن (فرورفتگی لگن)، ضعیف شدن انتهای تحتانی استخوان ران و ناهنجاری‌های ظریف در شکل استخوان ران (فیمور) است.
به دلیل اهمیت زیاد و بار حرکتی سنگینی که زانو متحمل می‌شود، امکان عدم کارایی آن، با افزایش سن، فراوان دیده شده است. با توجه به پیشرفت‌های وسیع علم پزشکی و جراحی، و فراگیر بودن آن در هر نقطه از ایران، امکان انجام بهترین جراحی تعویض مفصل زانو یا آرتروپلاستی در اصفهان نیز میسر می‌باشد. پس برای بالا بردن کیفیت زندگی خود، بدون هراس و صرفا، با دقت در انتخاب جراح زانو و حداکثر همکاری با ایشان، اقدامات جراحی و درمانی تعویض مفصل زانو را انجام دهید.
