زانو ساختار پیچیده‌ای است که از ارتباط استخوان با غضروف، تاندون‌ها، رباط‌ها و پوشش‌های مینیسک زانو ایجاد می‌شود. در هر بخش از این ساختارها امکان ایجاد مشکلاتی وجود دارند که در صورت بروز آنها عملکرد زانو دچار اختلال می‌شود. یکی از مشکلات ایجادشده در زانو، ایجاد کیست بیکر (Baker cyst) است. کیست بیکر یک کیسه‌ی پرشده از مایع سینوویال است که در پشت زانو ایجاد می‌شود. مایع سینوویال (synovial) که به مایع مفصلی نیز معروف است مایعی است که بین ساختارهای مختلف مفاصل قرار دارد. این مایع سر استخوان‌ها را حمایت کرده و از ایجاد اصطکاک اضافی هنگام حرکت ساختارهای مختلف مفاصل جلوگیری می‌کند. هنگامی که زانو دچار آسیب شود مایع بیکر بیشتری تولید و به مفصل زانو وارد می‌شود. این مایع مسیری به پشت زانو پیدا کرده و در پشت زانو تجمع می‌یابد و خطر کیست بیکر را ایجاد می‌کند. این کیست‌ها ممکن است در کودکان یا بزرگسالان ایجاد شوند اما احتمال ایجاد آنها با افزایش سن بیشتر می‌شود.
علائم کیست بیکر چیست؟
در برخی افراد کیست بیکر علائم خاصی ایجاد نمی‌کند و حتی خود فرد نیز متوجه وجود کیست نمی‌شود. اما در صورتی که علائمی وجود داشته‌باشند می‌توانند شامل موارد زیر شوند:
- بادکردگی و ورم در پشت مفصل زانو که گاهی به سایر بخش‌های پا کشیده می‌شود.
- درد زانو
- مشکلات حرکتی در زانو مانند سفتی زانو و ناتوانی در خم‌کردن کامل زانو
خطر ایجاد کیست بیکر چیست؟
کیست بیکر معمولا در افراد نه تنها مشکلات جدی، بلکه علائم معمول را نیز بروز نمی‌دهد بنابراین مشکلی جدی به حساب نمی‌آیند. ساختار توده‌ای کیست بیکر گاهی این تصور را در افراد ایجاد می‌کند که این کیست می‌تواند در نهایت به سرطان منجر شود؛ تا امروز مدارکی برای تایید این نظر وجود ندارد و مطالعات نشان می‌دهند که کیست بیکر به سرطان تبدیل نمی‌شود. با این حال کیست بیکر در موارد نادری ممکن است موجب ایجاد مشکلات دیگری در پای فرد شود. اگر کیست بیکر بزرگ شود ممکن است موجب قرمزی و ورم زانو و اطراف آن گردد.
پارگی کیست بیکر می‌تواند گرما، درد و قرمزی در محل ساق پا شود. علائم کیست بیکر ممکن است شبیه زمانی باشد که عروق به دلیل لخته‌ی خون دچار انسداد می‌شوند. بنابراین برای اطلاع از وضعیت دقیق پا و علت ایجاد علائم لازم است تا تصویربرداری از پا صورت بگیرد. این تصویربرداری می‌تواند پزشک را از وجود یا نبود لخته‌ی خون آگاه سازد. سایر مشکلاتی که کیست بیکر می‌تواند برای افراد ایجاد کند شامل موارد زیر هستند:
- پارگی کیست بیکر: در این صورت مایع سینوویال به ساق پا وارد می‌شود و موجب درد شدید در زانو، ورم ساق پا و برخی موارد قرمزی ساق پا و احساس وجود جریانی مایع به سمت ساق پا می‌شود.
- به‌دام‌اندازی عصب تیبیال: در صورتی که کیست بیکر با عصب تیبیال در تماس قرار بگیرد می‌تواند موجب انسداد این عصب شود. در این صورت علائمی چون بی‌حسی یا ایجاد درد قابل انتظار هستند. این مشکل با تزریق استروئید یا آرتروسنتسیس قابل درمان است.
- کیست بیکر احتمال آمبولیسم ریوی را افزایش می‌دهد: برخی مطالعات نشان می‌دهند که کیست بیکر می‌تواند موجب فشار سیاهرگ پس زانو (popliteal vein) شود. فشردگی این سیاهرگ بطور غیرمستقیم موجب آمبولیسم ریوی می‌شود.
- انسداد عروق ساق پا: این مسئله موجب درد و نرسیدن خون کافی به پا می‌شوند. این مسئله قابل درمان است و مشکلی جدی به حساب نمی‌آید.
- مشکل در حرکت پا و انگشتان: در این حالت درد شدیدی در پا و انگشتان ایجاد شده و مشکلاتی در حرکت آنها به وجود می‌آید. در این حالت نیاز به مراجعه‌ی اورژانسی به پزشک و جراحی در سریع‌ترین زمان ممکن وجود خواهد داشت. اگر این مشکل به موقع درمان نشود می‌تواند موجب ایجاد نقص دائمی در عضلات شود.
در آخر خطر ایجاد کیست بیکر
بنابراین کیست زانو بصورت عمومی خطر جدی به شمار نمی‌آید. اگر فردی احساس درد و ورم در زانو یا سایر بخش‌های پا داشته‌باشد یکی از احتمالات ایجاد آنها وجود کیست بیکر می‌تواند باشد. مشکلات شدید ایجادشده در اثر کیست زانو نیز نادر هستند. با این حال باید توجه داشت که وجود یک توده در پشت زانو لزوما به معنی وجود کیست بیکر نیست و افراد لازم است در صورت ایجاد چنین توده‌هایی خطر وجود مشکلات جدی‌تر را در نظر داشته‌باشند.