رباطها بعنوان ساختارهای بافتی مستحکمی شناخته میشوند که بعنوان بافت پیوندی، واسطهی اتصال فیزیکی بین دو استخوان عمل میکنند. زانو نیز که محل ارتباط استخوان ران، کشکک و درشتنی است دارای چندین رباط برای ارتباط این استخوانها به هم است. رباط ACL یکی از رباطهای اصلی زانو است که با اتصال استخوان ران به استخوان درشتنی موجب حفظ پایداری ساختار زانو میشود. در طی فعالیتهای سنگین فیزیکی، این رباط در کنار سایر ساختارهای زانو تحت فشار قرار میگیرد و آسیب میبیند. این آسیبها از جمله در ورزشکاران بسیار شایع هستند. در ادامه جراحی ACL با دکتر مهدی مویدفر همراه باشید.
دلایل آسیب رباط ACL چیست؟
دلایل مختلفی برای آسیب رباط ACL زانو وجود دارند. از جملهی آنها میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- در صورتی که فرد جهت و یا سرعت حرکت خود را بصورت ناگهانی کاهش دهد، فشار وارده بر رباط ACL میتواند موجب پارگی آن شود.
- در صورتی که فرد پس از پرش یا افتادن از ارتفاع در زاویهی نامناسبی فرود بیاید، پارگی رباط ACL قابل انتظار است.
- ضربهی فیزیکی مستقیم و شدید به زانو در هنگام ورزشهای پربرخورد و یا تصادفات رانندگی.
درصورتی که آسیب رباط ACL خفیف باشد ممکن است با روشهای غیرتهاجمی بتوان شرایط زانو را به حالت قبل آسیب بازگرداند اما در صورتی که آسیب رباط ACL شدید باشد و پارگی رباط ACL را موجب شود، احتمالا لازم خواهدبود تا جراحی ترمیم رباط ACL انجام گیرد.
جراحی ACL چیست و چگونه انجام میگیرد؟
زمانی که رباط ACL دچار پارگی شدهباشد نمیتوان اجزای حاصل را با بخیه به هم وصل کرد، زیرا پس از مدتی دوباره این اجزا از هم جدا خواهندشد. بنابراین روش دیگری برای ترمیم پارگی رباط ACL باید استفاده گردد. برای این منظور این رباط با بافتهای دیگری جایگزین میشود. بافتهایی که برای جایگزینی با رباط ACL استفاده میشوند معمولا شامل موارد زیر هستند:
- تاندون همسترینگ
- تاندون پاتلار
- تاندون عضلهی چهارسر ران
- تاندون آشیل
این بافتها ممکن است از خود فرد گرفتهشده و با تاندون آسیبدیده جایگزین شوند و یا از اجزای بدن فرد دیگری بعنوان اهداکننده جدا گردند.
روش انجام جراحی معمولا بصورت آرتروسکوپیک است. این روش جراحی، روشی نوین و کمترتهاجمی است که توسط وسیلهای به نام آرتروسکوپ انجام میگیرد. آرتروسکوپ لولهای سیمیشکل و نازک است که در سر خود دوربینی دارد که با استفاده از تصاویر آن میتوان از محل جراحی دید مناسبی داشت. وجود آرتروسکوپ پزشک را از ایجاد شکاف بزرگ برای مشاهدهی مستقیم محل جراحی بینیاز میکند. روند این جراحی به این صورت است که قبل از جراحی فرد به فیزیوتراپ ارجاع داده میشود. افرادی که زانوی سفت و یا ورمکرده دارند و توانایی حرکت زانوی خود در بازهی حرکتی طبیعی را از دست دادهاند ممکن است پس از جراحی در بازیابی بازهی حرکتی زانوی خود دچار مشکل شوند. نوع بیهوشی با تشخیص پزشک و متخصص بیهوشی به بیماری اطلاع داده میشود تا در صورتی که گزینههای مختلفی برای این کار وجود داشتهباشد با نظر فرد بیمار روش دلخواه انتخاب گردد.
برای افراد مختلف ممکن است امکان بیهوشی عمومی و یا بیحسی موضعی وجود داشتهباشد. پس از بیهوشی، اندازهی مناسب رباط موردنیاز برای پیوند مشخص میشود و رباط جایگزین از سایر قسمتهای بدن فرد و یا بدن فرد اهداکننده جدا شده و آمادهی پیوند میشود. با تصاویر آرتروسکوپ میتوان منیسک و غضروف آسیبدیده را نیز تشخیص و ترمیم کرد. رباط ACL از محل خود جداشده و سپس سوراخهایی در استخوان درشتنی و استخوان ران ایجاد میشود و سر رباط پیوندی در این سوراخها سفت میشود تا در جایگاه طبیعی رباط ACL قبلی جای بگیرد. رباط پیوندیافته از نظر میزان کشش و درجهی آزادی بررسی میشود و برشهای ایجادشده در پوست بسته میشوند. ممکن است پس از اتمام جراحی، زانو با آتلهایی سفت شود.
عوارض جراحی ACL چیست؟
این نوع جراحی نیز مانند هر نوع جراحی دیگری دارای عوارضی میباشد که آگاهی از آنها میتواند در پیشگیری و کنترل آنها کمککننده باشد. از جمله عوارض و مشکلات پس از جراحی ACL میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- مشکلات مرتبط با بیهوشی یا بیحسی موضعی: ممکن است برخی افراد پاسخ آلرژیک (حساسیتزا) به مواد استفادهشده در طی فرایند بیهوشی از خود نشان دهند.
- مشکلات مربوط به صفحهی رشدی استخوان کودکان: در صورتی که جراحی ACL در کودکانی صورت بگیرد که رشد استخوانی آنها بصورت کامل صورت نگرفتهاست ممکن است موجب مشکلاتی در رشد استخوانهای آنها شود. بنابراین بهتر است تا این جراحی تا سنینی که فرد به بلوغ اسکلتی برسد به تاخیر انداخته شود.
- ایجاد عفونت: احتمال بسیار پایینی برای ایجاد عفونت پس از جراحی ACL وجود دارد. این عفونت ممکن است به دلیل مشکل در کنترل آلودگی هنگام پیوند از فرد اهداکننده یا عوامل میکروبی محیطی ایجاد شود. برای درمان عفونت لازم است به پزشک مراجعه شود.
- بیحسی پس از جراحی: این مسئله از جمله در ناحیهی بالای پا و نزدیک محل برش جراحی ممکن است ایجاد شود که با گذشت زمان به تدریج از شدت آن کاسته میشود. در صورتی که پس از چند روز فرد احساس کند که بیحسی ایجادشده کاهش نیافته و یا در حال گسترش به سایر نقاط پا است لازم است تا با پزشک خود مشورت نماید.
- خونریزی: ممکن است به دلیل جراحی آسیبهایی به رگهای خونی وارد شوند و خونریزی ایجاد شود.
- ایجاد لختههای خونی: لختههای خونی در رگهای پا میتوانند خطراتی جدی برای زندگی فرد ایجاد کنند و در صورتی که به آنها بیتوجهی شود زندگی فرد را به خطر بیاندازند. ممکن است لختهی خونی در جریان خون حرکت کند و به ریه برسد و موجب آمبولی ریه گردد. حضور لختهی خونی در رگهای قلب و مغز نیز موجب سکته میگردد بنابراین لازم است تا احتیاط لازم در این زمینه صورت بگیرد.
- ناپایداری زانو: ممکن است بافت پیوند زدهشده پس از جراحی دچار پارگی شود و یا کشیدگی بیش از حدی را تجربه کند که موجب اختلال در عملکرد آن شود. همچنین در صورتی که انتهای رباط که به استخوان متصل شدهاست از آن جدا شود، زانو ثبات خود را از دست میدهد.
- درد کاسهی زانو: این دردها از جمله زمانی که از رباطهای کشکک خود فرد برای پیوندزدن استفاده شود شایع هستند.
- آلودگی ویروسی: این آلودگیها به ندرت رخ میدهند اما در صورت بروز، ممکن است مشکلات بسیار جدی و خطرناکی برای فرد ایجاد کنند. گاهی ممکن است فرد اهداکننده به ویروسهایی مانند HIV یا هپاتیت سی مبتلا باشند که با وجود بررسیها و آزمایشات، بنا به هر دلیلی تشخیص داده نشوند. در این صورت ممکن است با پیوند بافتی، این ویروسها به فرد گیرنده نیز منتقل شوند. احتمال آلودگی ویروسی با ویروس ایدز کمتر از یک در یک میلیون نفر است.
- احساس درد در هنگام زانوزدن یا برخاستن: ممکن است پس از مدتی از جراحی، فرد در محل پیوند احساس درد کند، از جمله زمانی که نیروی وزن یا فشار فیزیکی به محل جراحی وارد میشود.
اگرچه احتمال هر کدام از این عوارض بسیار ناچیز است اما در هر حال افرادی را درگیر میکند. برای کاهش خطرات پس از جراحی لازم است تا فرد از برنامهها و داروهای تجویزشدهی پزشک پیروی کامل داشتهباشد. همچنین در صورت بروز مشکلی که موجب نگرانی فرد میشود بهتر است در سریعترین زمان با پزشک مشورت گردد.