انحراف زانو به مشکلات ساختاری زانو اطلاق میشود که باعث میشوند پایین تنهی فرد شکل نامتناسب و غیرطبیعی بگیرند. این انحرافات باعث میگردند تا نیروی وارده بر زانو به صورت مناسب در زانو توزیع نشود و به همین دلیل بخشهایی از زانو که تحت نیروی بیشتری قرار میگیرند زودتر تخریب میشوند و مشکلاتی همچون آرتروز زانو ایجاد میشود. یکی از راه های درمان جراحی انحراف زانو است.
انحراف زانو انواعی دارد که در ادامه به اصلیترین آنها اشاره میگردد:
- زانوی واروس (Varus): در این حالت زانوها به سمت بیرون بدن منحرف میشوند و شکل پرانتزی به زانو میبخشند. به دلیل اینکه در این حالت نیروی بیشتری بر بخشهای درونی زانو وارد میشود این نوع انحراف خطر ابتلا به آرتروز زانو را افزایش میدهد و در صورتی که آرتروز بروز کند موجب تشدید آن میشود. افرادی که علاوه بر داشتن پای پرانتزی دچار اضافه وزن یا چاقی نیز هستند پنج برابر احتمال بیشتری برای بروز آرتروز زانو دارند. علاوه بر این فاکتورها، زاویهی انحراف و شدت آن نیز از فاکتورهایی است که خطر آرتروز زانو را افزایش میدهد.
- زانوی والگوس (Valgus): این نوع انحراف زانو برعکس حالت واروس است و ناهنجاری ساختاری زانو موجب شکل ضربدری پاها میشود بصورتی که هنگام بستن پاها، زانوها به هم برخورد میکنند اما مچ پاها از همدیگر فاصله دارند. در این حالت نیز توازن نیرو در زانو دچار اختلال میشود و نیروی بیشتری به بخش خارجی زانو وارد میشود بنابراین احتمال ایجاد آرتروز زانو یا تشدید آن را افزایش میدهد.
- رکورواتوم (Genu Recurvatum): در این نوع از انحراف زانو پا به سمت عقب از محل زانو خمیده میشود و کشیدگی بیش از اندازهای در ساختارهای زانو ایجاد میشود. این نوع ناهنجاری ساختاری زانو نیز میتواند منجر به آرتروز زانو شود. این ناهنجاری در زنان و افرادی که سابقهی خانوادگی بیماریهای مرتبط با شلشدگی رباطها دارند بیشتر بروز میکند و میتواند خفیف یا شدید باشد.
جراحی انحراف زانوها
زمانی که برای درمان انواع انحراف زانو نیاز به جراحی باشد از جراحی استئوتومی زانو استفاده میشود. این جراحی با ایجاد ساختار صحیح در زانو موجب برداشتهشدن فشار از زانو میشود. این نوع جراحی میتواند نیاز به جراحی تعویض مفصل زانو را که به دلیل آرتروز زانو انجام میشود به تاخیر بیاندازد. پس از این جراحی کاهش درد قابل ملاحظهای در زانو مشاهده میشود که فرد را قادر میسازد تا به زندگی عادی خود برگردد. این نوع جراحی برای ترمیم انواع ناهنجاریهای انحراف زانو شامل پای پرانتزی، پای ضربدری و … استفاده میشود.
جراحی انحراف زانو چگونه انجام میشود؟
ابتدا لازم است تا با اشعهی ایکس تصویری از محل قرارگیری استخوانها ایجاد شود. پس از ایجاد تصویر، محل صحیح قرارگیری استخوانها مشخص میشود. در مرحلهی بعد بسته به اینکه زانو دچار چه نوع انحرافی است برشی در استخوانهای آن ایجاد میشود و ساختار صحیح به استخوان شکل داده میشود. پس از تنظیم استخوانها با برش، صفحهی فلزی همراه با پین به کار میرود تا استخوانها را در جایگاه خود نگهدارد. پس از این مرحله استخوانهای زانو در جایگاه صحیح خود قرار داشته و جایگاه خود را مییابند.
مزایای جراحی استئوتومی زانو نسبت به جراحی تعویض کامل مفصل زانو چیست؟
جراحی استئوتومی زانو برای افراد جوان که فعالیت بالایی دارند توصیه میشود در حالی که جراحی نعویض مفصل زانو در افراد سالخورده بیشتر انجام میشود. مزایای اصلی استئوتومی زانو نسبت به جراحی تعویض مفصل زانو شامل موارد زیر است:
- کاهش درد مربوط به آسیبهای زانو بدون نیاز به تخریب ساختار زانو
- حفظ بخشهای سالم و طبیعی زانو
- تاخیرانداختن بر جراحی تعویض مفصل زانو
- بازهی حرکتی بهتر زانو در جراحی استئوتومی زانو نسبت به جراحی تعویض مفصل زانو
- ریکاوری سریعتر و دوران نقاهت کمتر
- پایداری بالاتر زانو
این جراحی به افراد جوان این امکان را میدهد تا فعالیت خود را در سطح بالایی حفظ کنند در حالی که در جراحی تعویض مفصل زانو، حتی پس از بهبود کامل، فعالیتهایی که فرد میتواند انجام دهد محدود شده و قابلیت انجام تمام فعالیتها وجود ندارد. همچنین در صورتی که پس از جراحی استئوتومی، آرتروز زانو ایجاد شود، این امکان وجود دارد که جراحی تعویض مفصل زانو نیز انجام شود.
معایب جراحی استئوتومی نسبت به جراحی تعویض زانو چیست؟
- پیشبینی کاهش درد پس از استئوتومی در مقایسه با جراحی تعویض زانو با دقت کمتری انجام میشود.
- در برخی موارد جراحی استئوتومی میتواند جراحی تعویض مفصل زانو در آینده را با چالشهایی مواجه کند.
دوران بهبود پس از جراحی استئوتومی چقدر طول میکشد؟
اگر چه این مسئله به وضعیت جسمانی بیمار، کیفیت جراحی و رعایت نکات ایمنی پس از جراحی وابسته است اما ۲۴ ساعت پس از جراحی اکثر افراد قادر هستند تا وزن کامل خود را بر روی زانوی خود بیندازند و بهبود کامل نیز پس از ۶ تا ۱۲ هفته حاصل میشود. در صورتی که شغل افراد با چالشها و فعالیتهای فیزیکی شدید همراه نیست معمولا 6 هفته پس از جراحی این امکان وجود دارد که به کار خود بازگردند. تشخیص این مسئله توسط پزشک متخصص صورت میگیرد.
عوارض جراحی استئوتومی برای ترمیم بدشکلی زانو چیست؟
اگر چه این عوارض چندان شایع نیستند و بسیاری از آنها قابل پیشگیری و درمان هستند اما حضور آنها میتواند خطراتی را برای جان افراد در پی داشتهباشد و لازم است نسبت به وجود این علائم توجه خاصی داشت. این عوارض شامل موارد زیر هستند:
- بروز عفونت
- ایجاد لختههای خونی
- سفتی مفصل زانو
- آسیب به رگها و اعصاب
- شکست جراحی: در این صورت گاهی لازم است جراحی تکمیلی برای بهبود زانوی جراحیشده صورت بگیرد.