روماتیسم مفصلی زانو یا روماتوئید آرتریتیس (rheumatoid arthritis) یک بیماری خودایمن و التهابی است. بیماری خودایمنی به بیماری‌هایی اطلاق می‌شود که سیستم ایمنی بدن، سلولهای بدن خودی را بعنوان عامل بیگانه شناخته و به اشتباه آنها را از بین می‌برد. این حمله به سلولهای خودی، باعث ایجاد التهاب می‌شود که علائم اصلی روماتیسم مفصلی زانو شامل: تورم و درد است. در روماتیسم مفصلی، هدف سلولهای ایمنی، مفاصل مختلف بدن از جمله مفاصل دست، مچ و زانو هستند.
گاهی مشکلات روماتیسم مفصلی از مفاصل بدن فراتر رفته و چشم، قلب، سیستم گردش خون و ریه‌ها را نیز درگیر می‌کند. روماتیسم مفصلی به دلایل ناشناخته در زنان بیشتر از مردان رخ می‌دهد و سن بروز آن نیز از میانسالی شروع می‌شود.
علت ابتلا به روماتیسم مفصلی زانو چیست؟
در یک فرد سالم، سیستم ایمنی مسئول مبارزه با عوامل بیگانه مانند باکتری‌ها یا ویروس‌ها است. در برخی افراد سیستم ایمنی سلولهای خودی را بعنوان عامل بیگانه تشخیص می‌دهد و برای مقابله با آنها، مواد التهاب‌آور ترشح می‌کند. در روماتیسم مفصلی زانو، این مواد شیمیایی التهاب‌آور موجب حمله‌ی سلولها به لایه‌ی سینوویوم (synovium) می‌شود.
لایه‌ی سینوویوم مسئول تولید مایعی لغزنده است که حرکت مفصل زانو و سایر مفاصل را تسهیل می‌کند. در صورتی که سینوویوم ملتهب شود، ضخامت آن افزایش می‌یابد و باعث احساس درد در زانو، سرخ‌شدگی محل، تورم و بادکردگی می‌شود.
در این حالت حرکت‌دادن زانو با مشکل مواجه می‌شود. علت اشتباه سلولهای ایمنی در تشخیص سلولهای خودی کاملا مشخص نیست. به نظر می‌رسد عواملی محیطی مانند استرس، ویروس‌ها و باکتری‌ها با تحریک ژن‌هایی در سلولهای ایمنی در نهایت به اشتباه آنها منجر می‌شوند.
علائم ابتلا به روماتیسم مفصلی زانو چیست؟
در مراحل اولیه‌ی روماتیسم مفصلی زانو، ممکن است علائم التهابی مانند سرخی یا بادکردگی مشاهده نگردند اما علائمی مانند احساس ضعف و درد بروز کنند. علائم زیر می‌توانند شواهدی از وجود روماتیسم مفصلی زانو باشند:
– درد مفصل زانو، ضعف و بادکردگی یا سفتی و خشکی در زانو به مدت 6 هفته یا بیشتر
– سفتی و خشکی زانو در هنگام صبح که بیش از 30 دقیقه طول می‌کشد.
– احساس علائم التهابی در مفاصلی غیر از مفاصل زانو.
– علائم در هر دو زانو مشاهده می‌شوند.
بسیاری از افرادی که به روماتیسم مفصلی زانو و سایر مفاصل مبتلا هستند احساس خستگی می‌کنند و گاهی نیز درجات خفیفی از تب را بروز میدهند. علائم روماتیسم مفصلی ممکن است بطور موقتی بروز کنند، متوقف شوند و دوباره بروز کنند.
علائم روماتیسم مفصلی زانو در اندام‌هایی غیر از مفاصل:
– چشم: خشکی، درد، التهاب، سرخی، حساسیت به نور و مشکل در دید
– دهان: خشکی، التهاب لثه، عفونت، احساس سوزش
– پوست: تشکیل گره‌های روماتوییدی (به شکل توده‌هایی در زیر پوست در اطراف استخوانها دیده می‌شوند)
– ریه: التهاب، ایجاد آسیب‌هایی در ریه که در نهایت به تنگی نفس یا سایر مشکلات ریوی منجر می‌شود
– رگ‌های خونی: التهاب رگ‌ها که در نهایت میتواند منجر به آسیب در اعصاب، پوست و سایر اندام‌ها شود
– خون: کاهش سلولهای خونی
– قلب: آسیب عضلات قلب و سایر اندام‌های مجاور آن
درد مفصل زانو باعث می‌شود تا تحرک فرد کاهش بیابد که این عامل خود به افزایش وزن فرد منجر می‌شود. افزایش وزن به نوبه‌ی خود احتمال کلسترول بالا، دیابت، بیماری‌های قلبی و فشار خون بالا را بالا می‌برد.
عواملی که احتمال ابتلا به روماتیسم مفصلی زانو را افزایش میدهند
عواملی که احتمال ابتلا به روماتیسم مفصلی زانو را افزایش میدهند که این عوامل در مورد روماتیسم در تمام مفصل‌ها موثر هستند عبارتند از :
– سن: روماتیسم مفصلی زانو در هر سنی ممکن است بروز کند اما احتمال بروز آن در سنین بالا بیشتر است. بیشترین میزان بروز در سن 60 سالگی و پس از ان است.
– جنسیت: احتمال بروز روماتیسم مفصلی در خانم‌ها، 2 تا 3 برابر بیشتر از آقایان است
– ژنتیک و سابقه‌ی خانوادگی: وجود برخی ژنها در فرد احتمال بروز روماتیسم مفصلی را افزایش می‌دهد. همچنین وجود برخی از این ژنها وضعیت روماتیسم مفصلی فرد را بدتر می‌کنند. از جمله‌ی این ژنها می‌توان به HLA class II اشاره کرد. خطر این ژنها در افرادی که در معرض برخی فاکتورهای محیطی مانند سیگار و چاقی هستند بیشتر است.
– دخانیات از جمله سیگار: علاوه بر افزایش احتمال ایجاد روماتیسم مفصلی، در تشدید آن نیز نقش دارد.
– سابقه‌ی زایمان: خانم‌هایی که هرگز زایمان بچه نداشته‌اند احتمال بیشتری برای بروز روماتیسم مفصلی دارند.
– سبک زندگی در دوران نوزادی یا کودکی: افرادی که در دوران نوزادی خود، مادر آنان سیگاری بوده است 2 برابر احتمال بیشتری برای بروز روماتیسم مفصلی نسبت به افرادی که مادر آنان سیگاری نبوده است نشان میدهند. کودکانی که درامد والدین آنان در سطح پایینی است نیز احتمال بیشتری برای بروز روماتیسم مفصلی دارند.
– چاقی و اضافه وزن: هر چه فرد وزن بیشتری داشته‌باشد احتمال بروز روماتیسم مفصلی نیز بیشتر می‌شود.
عواملی که احتمال ابتلا به روماتیسم مفصلی زانو را کاهش میدهند
علاوه بر تاثیر مثبتی که دوری از فاکتورهای خطر روماتیسم مفصلی زانو دارند، نشان داده شده‌است که شیردادن مادر از پستان خود به کودک، احتمال ابتلا به روماتیسم مفصلی زانو و سایر مفاصل را در مادر کاهش می‌دهد.
