با توجه به اینکه زانو نقش مهمی در حرکت و فعالیت‌های روزانه‌ی هر فرد دارد، آسیب‌هایی که منجر به اختلال در عملکرد زانو شوند می‌توانند در نهایت به اختلال در زندگی فرد منجر شوند. آرتروز زانو یا استئوآرتریت یکی از متداول‌ترین مشکلات مفصل زانو است که با آسیب به عضروف مفصل زانو شناخته می‌شود و می‌تواند تاثیر منفی فراوانی بر عملکرد فرد و زندگی روزمره داشته‌باشد. ساختار زانو شامل چند استخوان، غضروف‌های سر استخوان و منیسک زانو، رباط‌های زانو و تاندون‌ها است. کیسه‌های بورس نیز مانند سایر نقاط بدن، در مفصل زانو نیز وجود دارند. در ادامه به مزایا و معایب جراحی تعویض مفصل زانو می پردازیم.
در صورتی که غضروف‌های سر استخوان زانو در اثر فشار، افزایش سن و … از بین بروند، آرتروز زانو ایجاد می‌شود که همراه با درد، ورم مفصل و سفتی زانو است. اگرچه راهکارهایی وجود دارند که میزان درد زانو را کاهش می‌دهند و بصورت موقت می‌توانند کمک کنند تا فعالیت‌های روزانه از سر گرفته شوند اما در صورتیکه میزان آسیب زانو شدید باشد، نیاز به تعویض مفصل زانو خواهدبود زیرا راه درمانی برای آرتروز زانو وجود ندارد و راهکارهای موجود تنها می‌توانند سرعت پیشرفت آن را کاهش دهند.
جراحی تعویض مفصل زانو که به نام آرتروپلاستی زانو نیز شناخته می‌شود روشی است که در طی آن، ساختارهای طبیعی و آسیب‌دیده‌ی زانو برداشته شده و با ایمپلنت‌های مصنوعی جایگزین می‌شوند. جنس این ایمپلنت‌ها از قطعات فلزی و پلاستیکی است که نقش ساختارهای مختلف زانو را بازی می‌کنند. علاوه بر آرتروز زانو، ممکن است سایر آسیب‌های زانو که منجر به شکستگی‌های غیرقابل ترمیم یا آسیب‌های جبران‌ناپذیر در زانو شوند نیز با جراحی تعویض زانو درمان شوند مانند پوکی استخوان، روماتیسم مفصلی و … .
مزایا و معایب جراحی تعویض مفصل زانو
کاهش درد و بهبود عملکرد زانو:
هدف اول در هر دو نوع جراحی تعویض کامل یا جزئی زانو، کاهش میزان درد زانو است و هدف ثانویه، بهبود وضعیت زانو و بازه‌ی حرکت آن است تا عملکرد صحیح و مناسب زانو در طی فعالیت‌های روزانه بازیابی شود. برخی افراد به دلیل صداداربودن زانوی خود از راه‌رفتن امتناع می‌کنند و بهبود عملکرد زانو می‌تواند تاثیر مثبتی در روحیه و وضعیت این افراد داشته‌باشد. دستیابی به این دو هدف، می‌تواند به طور چشمگیری کیفیت زندگی افراد راوتحت تاثیر قرار دهد. بسیاری از جراحی‌های تعویض مفصل زانو با موفقیت همراه هستند و می‌توانند این نیازها را برطرف کنند.
امکان استفاده‌ی آزادانه از زانو فراهم می‌شود:
در صورتی که جراحی موفقیت‌آمیز بوده و دوره‌ی درمان پس از جراحی به خوبی سپری شود، پس از ۶ ماه تا یک سال زانویی نو در اختیار فرد خواهدبود که اکثر فعالیت‌های دلخواه را می‌تواند با آن انجام دهد.
طول عمر بالا و ترمیم طولانی‌مدت زانو: مزایا و معایب جراحی تعویض مفصل زانو
ایمپلنت‌های استفاده‌شده در زانو می‌توانند به مدت ۱۵ تا ۲۵ سال دوام داشته باشند و فرد را از درد ناشی از آسیب زانو رهایی بخشند. پس از این مدت، معمولا لازم نیست تا جراحی تکمیلی بصورتی باشد که تمام ایمپلنت‌ها تعویض شوند بلکه معمولا تعویض قطعات پلاستیکی کفایت می‌کند.
امروزه این جراحی‌ها با بی‌حسی موضعی انجام می‌شوند که بسیاری از مشکلات پس از جراحی در طی آن کاهش می‌یابد.
مزایا و معایب جراحی تعویض مفصل زانو
معایب
بی‌نقص‌نبودن ایمپلنت‌های مصنوعی
زانو یک ساختار پیچیده است و ایمپلنت‌ها نیز ساختارهای مصنوعی ثانویه‌ای هستند که لزوما انتظار نمی‌رود بتوانند مانند بخش‌های طبیعی بدن نقش کاملی ایفا کنند، بنابراین گاهی این جراحی‌ها با شکست موجه می‌شوند و انتظارات پزشکان و بیماران را بطور کامل تامین نمی‌کنند. همچنین در صورت شکستگی استخوان یا آسیب فیزیکی، احتمال آسیب به ایمپلنت و شکست جراحی وجود دارد. در برخی موارد نیز بدن ایمپلنت‌های استفاده‌شده در بدن را پس می‌زند. اگرچه محدودیت‌های ایمپلنت‌ها از بی‌نقص‌بودن این نوع جراحی‌ها می‌کاهد اما همچنان این روش جراحی یک گزینه‌ی مناسب برای کاهش درد زانو است.
خطرات مربوط به جراحی
هر نوعی از جراحی با خطراتی همراه است. جراحی تعویض مفصل زانو نیز با احتمال خطراتی چون احتمال ایجاد لخته‌ی خون، ایجاد عفونت، آسیب عصبی و آسیب سایر بافت‌ها همراه است. اگرچه احتمال این خطرات بسیار کم بوده و معمولا قابل کنترل هستند اما گاهی نیز مشکلاتی جدی ایجاد می‌کنند. بیماری‌هایی همچون دیابت، بیماری‌های کلیوی و چاقی احتمال ایجاد مشکلات پس از جراحی را افزایش می‌دهند، لذا لازم است تا با پزشک جراح در مورد وجود این بیماری‌ها مشورت گردد.
پس از جراحی نیاز به فعالیت‌های فیزیکی ویژه‌ای است
همانطور که اشاره گردید، زانو یک ساختار پیچیده است و برای وفق‌یافتن زانوی جدید با شرایط تازه، لازم است تا ورزش‌های خاصی برای زانو تدارک دیده‌شوند. اگرچه بازه‌ی حرکتی زانو پس از جراحی توسط پزشک بررسی می‌شود اما درد و ورم پا بخشی از فرایند طبیعی پس از جراحی هستند که برای رفع سریع‌تر آنها نیاز به فیزیوتراپی خواهدبود. همچنین فیزیوتراپی باعث می‌شود تا زانو بازه‌ی حرکتی مناسبی داشته‌باشد.
نیاز به جراحی تکمیلی
اگر این نوع جراحی در افراد جوان انجام شود، معمولا نیاز به جراحی دوباره‌ی تعویض مفصل زانو خواهدبود. افراد جوان‌تر به دلیل فعالیت بالا، احتمال شکستگی بالایی برای ایمپلنت‌ها دارند. همچنین طول عمر طبیعی ایمپلنت‌ها نیز بین ۱۵ تا ۲۵ سال است و پس از مدتی، حتی با حفظ شرایط ایده‌آل از بین می‌روند.
هزینه‌ی بالای جراحی تعویض مفصل زانو
اگرچه این مسئله به نوع بیمارستان، پزشک، نوع جراحی، وضعیت بیمه‌ی درمانی و ایمپلنت‌های استفاده‌شده در جراحی دارد اما به طور ولی این نوع جراحی جزو جراحی‌های گران‌قیمت حساب می‌شود. همچنین پس از جراحی فرد باید از کار دوری کند و تامین نیاز مالی در این‌مدت مسئله‌ای است که باید مورد توجه قرار بگیرد.
در نهایت باید توجه داشت که دردهای زانو می‌توانند فرد را از بخش زیادی از فعالیت‌های روزمره باز دارند و جراحی تعویض مفصل زانو، می‌تواند فرد را از دردهای آزاردهنده‌ی زانو رهایی بخشد و فرد پس از جراحی می‌تواند فعالیت طبیعی و عادی خود را از سر بگیرد اما ایمپلنت‌های استفاده‌شده در حال حاضر نمی‌توانند کیفیتی در حد ساختارهای طبیعی بدن داشته‌باشند بنابراین نگرش مناسب در مورد این جراحی و ایمپلنت‌های استفاده‌شده در آن این است که مانند هر ابزار مصنوعی دیگری دارای مزایا و معایبی در نظر گرفته‌شوند و با مشورت پزشک متخصص و بررسی شرایط فردی، بهترین تصمیم گرفته شود.