پای ضربدری یا genu valgum به انحراف زانو به سمت داخل گفته می‌شود. زمانی که افراد دارای پای ضربدری می‌ایستند و زانوهای خود را به هم می‌چسبانند فاصله‌ای بیش از 7 و نیم سانتی‌متر بین قوزک دو پا بوجود می‌آید. پای ضربدر مانند پدیده‌ای رایج در کودکان است و معمولا با رشد کودک، خودبخود رفع می‌شوند. بیش از 75 درصد کودکان در سنین بین 3 تا 5 سال پای ضربدری را تجربه می‌کنند که در 99 درصد این کودکان، ژنو والگوم تا سنین 7 تا 8 سالگی خودبخود تصحیح می‌شود. در ادامه به درمان پای ضربدری خواهیم پرداخت.
علاوه بر ایجاد پای ضربدری در کودکی، این پدیده ممکن است در سنین بالاتر هم ایجاد شود که اصلی‌ترین دلایل آن میتواند راشیتیسم، آسیب فیزیکی و اضافه وزن باشد. در صورتی که پیشگیری از پای ضربدری ممکن نباشد، میتوان با و ورزش عوارض منفی آن را به حداقل رساند.
عوارض پای ضربدری چیست؟
علاوه بر شکل ظاهری پا که دارای فاصله بین قوزک پا در هنگام اتصال زانوها به هم است، عوارض دیگری در ژنو والگوم بزرگسالان وجود دارد که اصلی‌ترین آنها شامل موارد زیر است:
– مفاصل سفت و خشک
– درد زانو
– لنگیدن هنگام راه‌رفتن
– کوتاهی قد
– آرتروز زودرس در زانوها
– دررفتگی کشکک زانو
– رباط‌هایی که تحت فشار قرار گرفته‌اند ممکن است موجب ایجاد درد در قسمت ران، قوزک پا و اطراف آنها شوند.
دلایل ایجاد پای ضربدری چیست؟
این پدیده در کودکی و در سنین 3 تا 5 سال طبیعی است و بنظر رخداد آن بر اساس شانس است، گرچه تجمع خانوادگی نیز ممکن است وجود داشته‌باشد. در صورتی که ژنو والگوم تا سن 8 تا 10 سالگی رفع نگردد، باید با پزشک متخصص مشورت شود. سایر دلایل شایع ایجاد پای ضربدری شامل موارد زیر است:
– آسیب فیزیکی یا بروز عفونت در زانو یا پا
– شکل‌پذیری نامناسب استخوان‌ها در اثر راشیتیسم. راشیتیسم یک بیماری است که در اثر کمبود ویتامین D ایجاد می‌شود که در نتیجه‌ی این کمبود، استخوان‌ها نرم شده و در اثر نیروی وزن بدن بر روی پا، تغییر شکل می‌دهند.
– کمبود کلسیم
– نشستن Wشکل یا قورباغه‌ای
– کوتاهی عضله‌ی دو سر ران
– آرتروز در زانو: آرتروز هم بعنوان علت و هم معلول در پای ضربدری عمل میکند، به این معنی که هم در اثر پای ضربدری میتواند ایجاد شود و هم خود باعث ایجاد پای ضربدری شود.
– چاقی. این عامل میتواند فشار اضافی بر زانو اعمال کند. علاوه بر تاثیر این عامل در ایجاد پای ضربدری، به بدترشدن وضعیت آن نیز منجر می‌شود.
– ژنتیک. این عامل باعث ایجاد این عارضه توارثی در خانواده می‌شود.
درمان پای ضربدری
روش درمانی این عارضه وابسته به عامل ایجادکننده‌ی آن و شدت علائم ایجادشده است. اگر عامل ایجاد ژنو والگوم، بیماری راشیتیسم باشد، احتمالا با تجویز ویتامین D و کلسیم میتوان آن را بهبود بخشید. روش درمانی استفاده شده در اکثر موارد شامل یک یا چند مورد از موارد زیر است:
کاهش وزن
چاقی میتواند باعث تحمیل فشار اضافی بر روی زانوها شود که در نتیجه‌ی آن وضعیت پای ضربدری بدتر می‌شود.
ورزش
برای اکثر افرادی که دچار پای ضربدری هستند، ورزش میتواند به ثبات زانوها کمک کند. پزشک یا فیزیوتراپیست بر اساس وضعیت جسمانی و شرایط ژنو والگوم فرد، حرکات ورزشی خاصی را تجویز میکند که در نهایت میتوانند به تقویت عضلات ران، نشیمنگاه و پا منجر شوند. این حرکات معمولا به تصحیح شکل استخوان منجر نمی‌شود و هدف اصلی آن کاهش نیروی وارد بر مفصل زانو از طریق تقویت عضلات است.
استفاده از بریس یا آتل: درمان پای ضربدری
این روش از جمله در افرادی که یکی از پاها بلندتر از دیگری است مورد استفاده قرار می‌گیرد.
جراحی زانو
در صورتی که روشهای بیان‌شده کارساز نباشد و یا وضعیت ضربدری‌بودن پا شدید باشد، از جراحی استفاده می‌شود. در افراد کم سن و سال، یک صفحه‌ی فلزی در زانو قرار می‌گیرد که به هدایت رشد صحیح استخوان در راستای صاف منجر می‌شود و پس از رشد صحیح، این فلز برداشته می‌شود.
در افراد بزرگسال که امکان ترمیم از طریق هدایت رشد استخوان وجود ندارد، از روش جراحی استئوتومی استفاده می‌شود. در جراحی استئوتومی استخوان‌هایی که درست رشد نکرده‌اند، برش داده‌شده و پس از ترمیم آنها به شکل صحیح، در جای خود محکم می‌شوند.
