زانوها بعنوان بزرگترین مفاصل بدن نقش مهمی در انجام فعالیت‌های روزانه‌ی ما دارند. ساختار مفصل از بخش‌های مختلفی شامل غضروف‌ها، تاندون‌ها، رباط‌ها، استخوان‌ها و منیسک زانو تشکیل شده‌است که آسیب هر یک از این بخش‌ها می‌تواند در نهایت به ناتوانی فرد در انجام فعالیت‌های روزانه منجر شود. چه کسانی نیاز به تعویض مفصل زانو دارند؟
معمول‌ترین آسیب زانو که با افزایش سن بروز می‌کند آسیب غضروف زانو است. زمانی که آسیب به غضروف زانو وارد شود و راهکارهای درمانی اولیه و غیرتهاجمی موثر نباشند در این حالت از جراحی تعویض مفصل زانو استفاده می‌شود. این جراحی معمولا در سنین بین 60 تا 80 سالگی انجام می‌گیرند؛ با این حال ممکن است در افرادی در سنین پایین‌تر و بنابه نیاز و ضرورت انجام این نوع جراحی توصیه گردد.
نیاز جراحی تعویض مفصل زانو چه زمانی توصیه می‌گردد؟
به طور کلی زمانی این جراحی توصیه می‌شود که غضروف زانو تخریب شده و فرد به همین علت از انجام فعالیت‌های روزانه‌ی خود ناتوان است. در این حالت درد و ناراحتی در هنگام استراحت نیز موجب آزار فرد می‌شود. معمول‌ترین دلیلی که تعویض مفصل زانو توصیه می‌شود استئوآرتریت یا آرتروز زانو است. سایر مشکلاتی که ممکن است به آسیب زانو منجر شوند شامل موارد زیر هستند:
- روماتیسم مفصلی یا آرتریت روماتوئید
- هموفیلی (haemophilia)
- نقرس
- اختلال مرتبط با رشد غیرطبیعی استخوان‌ها
- مرگ سلول‌های استخوانی زانو به دلیل مشکل در خون‌رسانی
- آسیب فیزیکی زانو
- تغییرشکل زانو همراه با درد و آسیب غضروف‌ها
جراحی تعویض مفصل زانو شامل برداشتن تمام یا قسمتی از مفصل زانو و جایگزینی قسمت‌های آسیب‌دیده با مفصل مصنوعی یا ایمپلنت است. ایمپلنت‌ها ساختارهایی مصنوعی هستند که از فلزات و پلاستیک ساخته شده‌اند. پس از جراحی تعویض مفصل زانو بهبود کامل ماهها طول می‌کشد، اما نتایج مثبت این روش درمانی می‌تواند چندین سال یا حتی یک عمر طول بکشد.
چه کسانی به جراحی تعویض مفصل زانو نیاز دارند؟
همانگونه که اشاره گردید ممکن است جراحی تعویض مفصل زانو برای انواع آسیب‌های زانو توصیه شود. از جمله شرایطی که منجر به نیاز به جراحی تعویض مفصل زانو می‌شوند شامل موارد زیر هستند:
- وجود انواع آرتریت شدید زانو: انواع آرتریت زانو شامل استئوآرتریت (آرتروز)، روماتیسم و آرتریت پس از سانحه موجب آسیب و پارگی غضروف زانو می‌شوند. این آسیب‌ها غیرقابل ترمیم هستند و زمانی که درد و از کارافتادگی به دلیل این آسیب‌ها ایجاد شوند لازم است تا برای درمان آنها جایگزینی بافتی صورت بگیرد. این جایگزینی با ایمپلنت‌های مصنوعی صورت می‌گیرد.
- زمانی که روش‌های درمانی غیرجراحی کارکرد خود را از دست می‌دهند: در مراحل اولیه‌ی آسیب زانو از روش‌هایی مانند دارو-درمانی، تزریق استروئیدها و فیزیوتراپی استفاده می‌گردد. زمانی که این روش‌ها نتوانند عملکرد زانو را بازگردانند و درد آن را از بین ببرند از روش جراحی استفاده می‌شود.
- درد زانو فرد را از فعالیت روزانه باز می‌دارد: در صورتی که روش‌های کاهش درد بکاررفته مانند داروها نتوانند میزان درد را کاهش دهند و این درد منجر به اختلال در فعالیت روزانه‌ی فرد می‌شود جراحی تعویض مفصل زانو توصیه می‌گردد.
- درد شدید ایجادشده در زانو حتی در هنگام استراحت نیز وجود دارد: درد شدید زمانی که علاوه بر اختلال در فعالیت روزانه، در استراحت و خواب فرد نیز اختلال ایجاد کند نیاز به جراحی دارد.
- زانو همواره دارای ورم است: در صورتی که با وجود مصرف داروهای ضد التهاب و فیزیوتراپی، زانو دارای ورم و التهاب است می‌توان نتیجه گرفت که غضروف‌های زانو از بین رفته‌است. این مسئله را می‌توان با تصاویر اشعه‌ی ایکس تایید کرد. در این حالت نیز جراحی تعویض مفصل زانو توصیه می‌شود.
- تغییر شکل و فرم زانو ایجاد شده‌باشد: در صورتی که آرتروز زانو منجر به تغییر شکل در زانو شده‌باشد اختلالی در راه‌رفتن فرد ایجاد می‌کند. این اختلال به نوبه‌ی خود منجر به مشکلات دیگری در سایر نقاط بدن مانند ستون فقرات می‌شود بنابراین با جراحی تعویض مفصل زانو می‌توان از مشکلات ثانویه نیز پیشگیری کرد. مشکلات زانو ممکن است منجر شوند تا فرد نتواند زانوی خود را بصورت کامل باز کند یا ببندد.
نیاز جراحی تعویض مفصل زانو معمولا در افراد جوان‌تر توصیه نمی‌شود. علت این مسئله این است که در این افراد به دلیل وجود فعالیت بالا احتمال آسیب ایمپلنت‌های به کاررفته وجود دارد. باید توجه داشت که پس از جراحی تعویض مفصل زانو فرد از انجام برخی فعالیت‌های فیزیکی منع می‌شود بنابراین لازم است تا قبل از انجام جراحی نسبت به این موضوع توجه ویژه‌ای داشت. همچنین جراحی تعویض مفصل زانو به عوارضی نیز همراه است. اگرچه احتمال بروز این عوارض پایین است اما در صورت بروز می‌توانند تهدید جدی برای سلامت فرد باشند. از جمله عوارض این جراحی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- ایجاد عفونت
- ایجاد لخته‌ی خون پس از جراحی
- سفتی زانو
- ایجاد عفونت به دلیل پاسخ ایمنی بدن در مقابل ایمپلنت‌های مصنوعی
- خون‌ریزی
- آسیب به رباط‌ها، تاندون‌ها و اعصاب اطراف زانو
- ترومبوز (DVT)
- درد پایدار زانو
- شکستگی استخوان زانو
بتابراین بهتر است قبل از انجام این نوع جراحی جنیه‌های مثبت و منفی این جراحی را سنجید و با نظر پزشک مجرب و متخصص در مورد این جراحی تصمیم گرفت.
