در ورزشکاران به دلیل برخوردهای سریع و شدید، امکان آسیب زانو بسیار بالا است و بسیاری از ورزشکاران حرفهای در نهایت به جراحیهای زانو نیازمند میشوند. برای آشنایی با انواع جراحی های زانو در ورزشکاران ابتدا لازم است تا نگاهی گذرا به ساختار زانو داشتهباشیم تا از انواع آسیبهای زانو آگاه شویم.
مفصل زانو شامل چه ساختارهایی است؟
مفصل زانو بزرگترین مفصل بدن و در عین حال یکی از پیچیدهترین آنها است. این مفصل از استخوانهای درشتنی، استخوان ران، استخوان کاسهی زانو، تاندونها، رباطهای مختلف، غضروفهای مفصلی و مینیسک زانو تشکیل شدهاست. استخوانها نقش ساختاری و محافظتکنندگی در زانو دارند. غضروفها بعنوان بافتهایی الاستیک و مستحکم، باعث تسهیل حرکت اجزای استخوانی و کاهش اصطکاک بین اجزا میشوند و مینیسک زانو نیز که جنس غضروفی دارد بعنوان ساختاری ضربهگیر عمل کرده و از ساییدگی اجزای استخوانی و آسیب غضروفها جلوگیری میکند. تاندونها و رباطهای مختلف زانو نیز وظیفهی اتصال اجزای مختلف زانو به هم و حفظ پایداری و کنترل بازهی حرکت زانو را دارند.
در هنگام ورزشکردن، از جمله در ورزشکاران حرفهای، به دلیل اینکه نیروی بسیار زیادی بر زانو وارد میشود ممکن است هر یک از اجزای ذکرشده دچار آسیب شوند. قدم اول برای درمان آسیبهای زانو، شناسایی عامل ناتوانی زانو در پاسخ طبیعی و نوع آسیب است. پس از شناخت نوع آسیب، اولین روشهای درمانی توصیهشده، روشهای درمانی غیرتهاجمی مانند استفاده از داروها یا فعالیتهای تقویتکنندهی عضلات حمایتکنندهی زانو مانند عضلهی چهارسر ران هستند. در صورتی که زانو به روشهای درمانی غیرتهاجمی پاسخ مناسب ندهد و آسیب زانو درمان نشود، از روش جراحی زانو استفاده میشود.
در ادامه به انواع جراحی زانو برای ورزشکاران اشاره میکنیم که بسته به نوع آسیب وارده بر زانو ممکن است استفاده شوند.
انواع جراحی های زانو در ورزشکاران:
جراحی مینیسک زانو:
پارگی مینیسک زانو یکی از متداولترین آسیبهای ورزشی است. مینیسک زانو ساختارهایی هلالی شکل در سر استخوانهای زانو هستند که همانگونه که اشاره شد نقش ضربهگیری را دارند و در صورتی که آسیب مینیسک زانو ترمیم نشود میتواند به آرتروز زانو منجر شود. از علائم پارگی مینیسک زانو میتوان درد زانو و ورم آن را نام برد. در جراحی مینیسک زانو، ممکن است بخشهای جداشده در اثر پارگی به هم دوخته شوند و یا اگر شدت پارگی زیاد باشد ممکن است بخشی از آن یا تمام آن برداشته شود. در صورتی که تمام آن برداشته شود معمولا برای جلوگیری از آسیبهای احتمالی در آینده توصیه میشود تا با مینیسک اهدایی از فرد اهداکننده جایگزین شود.
جراحی بکاررفته برای ترمیم پارگی مینیسک، معمولا جراحی بستهی آرتروسکوپی است. در این نوع جراحی، شکافهای کوچکی در سطح پوست ایجاد میشوند که از این شکافها یک آرتروسکوپ وارد بخش آسیبدیده میشود. آرتروسکوپ در سر خود دارای دوربین ظریفی است که تصاویری زنده از محل قرارگیری خود بر روی نمایشگر ارسال میکند و پزشک جراح با استفاده از این تصاویر و ابزار ظریف دیگری که از شکافهای دیگر ایجادشده بر پوست وارد میکند به ترمیم مینیسک یا سایر آسیبهای زانو میپردازد. جراحی پیوند مینیسک نیز با آرتروسکوپی قابل انجام است و معمولا نیازی به جراحیهای باز نیست.
جراحی ترمیم تاندون پاتلار: انواع جراحی های زانو در ورزشکاران
این نوع ترمیم معمولا توسط جراحی باز صورت میگیرد که برشی در مقابل زانو ایجاد میشود تا دسترسی به رباط پاتلار ایجاد شود. سپس از طریق دسترسی ایجادشده، رباط پارهشده به کاسهی زانو متصل میشود و عملکرد خود را با گذر زمان به دست میآورد. گاهی نیز این جراحی به شیوهی آرتروسکوپی انجام میگیرد. نکتهای که باید توجه داشت این است که ترمیم تاندون پاتلار خودبخود انجام نمیشود و نیاز به روشهای جراحی برای درمان آن وجود دارد.
جراحیهای ترمیم آسیبهای رباطهای صلیبی:
از دیگر آسیبهای شایع زانو میتوان به پارگی رباطهای زانو از جمله رباطهای صلیبی ACL اشاره کرد. پریدن از ارتفاع و افتادن نامناسب بر روی زانو یا تغییر ناگهانی و سریع جهت جرکت از جمله دلایل آسیب این رباط هستند. آسیبهای رباطهای صلیبی معمولا نیازی به جراحی ندارند اما در صورتی که این آسیبها شدید باشند و یا فرد به دلیل نوع ورزش خود لازم داشتهباشد تا رباطهای صلیبی خود را ترمیم کند، لازم است تا از جراحی استفاده شود. در طی جراحی رباطهای پارهشدهی زانو، رباط آسیبدیده برداشته میشود و با بافت تاندونی از بدن خود فرد یا یک اهداکننده جایگزین میشود.
جراحی تعویض مفصل زانو:
جراحی تعویض کامل یا جزئی مفصل زانو نیز یکی از جراحیهای شایع در ورزشکاران حرفهای است. همانگونه که اشاره گردید غضروفهای مفصلی زانو نقش کاهش اصطکاک اجزای مختلف زانو را دارند و در صورتی که در اثر آسیب و یا افزایش سن از بین بروند، قابلیت ترمیم نخواهند داشت. در این حالت، زانو دچار آرتروز شدهاست و لازم است تا جراحی تعویض کامل یا جزئی مفصل زانو انجام شود.
در جراحی جزئی مفصل زانو، بخشی از زانو که سالم است دستنخورده باقی میماند و سایر بخش های آسیبدیده با ایمپلنتهای مصنوعی جایگزین میشوند و در جراحی تعویض کامل مفصل زانو تمام اجزای زانو با ایمپلنتهای مصنوعی جایگزین میشوند زیرا حجم آسیبهای زانو و آرتروز آن بالا است.
جراحی پارگی تاندونهای زانو: انواع جراحی های زانو در ورزشکاران
تاندونها از ساختارهای بسیار مهم زانو هستند که نقش مهمی در حفظ پایداری زانو دارند. در صورتی که این ساختارها دچار آسیب یا پارگی شوند روشهای درمانی غیرتهاجمی و تهاجمی استفاده میگردد. البته در صورتی که از روش غیرتهاجمی تاثیرگذار نباشند، گزینهی باقیمانده، روش جراحی است. در جراحی آسیبهای تاندون، مانند آسیبهای رباطها، از پیوند بافت دیگر یعنی تاندون استفاده میشود.
جراحیهای زانو برای ترمیم شکستگی کاسهی زانو:
در صورتی که کشکک زانو دچار شکستگی شدیدی نشدهباشد ممکن است بدون نیاز به جراحی بهبود یابد. در اینصورت، قطعات شکستهی زانو از هم جدا نمیشوند و تنها ترکهای ظریفی بر روی کاسهی زانو وجود دارد. البته اگر شکستگی جدی باشد و فرد توانایی بازکردن زانوی خود را نداشتهباشد، شکافهایی بر روی پوست زانو ایجاد میشوند و با استفاده از پیچ، سیم و پینهایی قطعات استخوانی کشکک زانو که در اثر شکستگی از هم جدا شدهاند به هم متصل میشوند و ساختار کامل کشکک زانو ایجاد میشود.