استئونکروز زانو (همچنین به عنوان نکروز آواسکولار نیز شناخته می‌شود) یک وضعیت دردناک است و زمانی رخ می‌دهد که خون رسانی به بخشی از استخوان ران یا درشت نی (استخوان ساق پا) مختل شود. از آنجایی که سلول‌های استخوانی برای سالم ماندن به خون نیاز دارند، استئونکروز در نهایت می‌تواند منجر به تخریب مفصل زانو و آرتریت شدید شود.
هنگامی که استئونکروز زود تشخیص داده می‌شود، درمان ممکن است شامل مصرف داروهایی برای تسکین درد یا محدود کردن استفاده از زانوی آسیب‌دیده باشد. با این حال برای بیماران مبتلا به استئونکروز پیشرفته‌تر، درمان تقریباً همیشه شامل جراحی برای جلوگیری از آسیب بیشتر به استخوان و بهبود عملکرد مفصل است.
آناتومی زانو:
زانوی بزرگ‌ترین و قوی‌ترین مفصل بدن است. این استخوان از انتهای تحتانی استخوان ران، انتهای فوقانی استخوان ساق پا و کشکک (کاسه زانو) تشکیل شده است. انتهای این سه استخوان در جایی که با هم تماس دارند با غضروف مفصلی پوشانده شده است. همچنین ماده‌ای صاف و لغزنده از استخوان‌ها محافظت می‌کند و آن‌ها را قادر می‌سازد در حین حرکت دادن پا به راحتی روی یکدیگر سر بخورند.
استئونکروز زانو اغلب در قسمت برجسته استخوان ران، در قسمت داخلی زانو (کندیل داخلی فمورال) رخ می‌دهد. با این حال ممکن است در قسمت بیرونی زانو (کندیل جانبی فمورال) یا در بالای صاف استخوان ساق پا (فلات تیبیا) نیز رخ دهد.
علل استئونکروز زانو
اگرچه استئونکروز دلایل متعددی دارد، در اکثریت قریب به اتفاق بیماران علت دقیق استئونکروز مشخص نیست. این به عنوان AVN ایدیوپاتیک شناخته می‌شود. اگرچه مکانیسم دقیق آن به طور کامل شناخته نشده است، AVN ایدیوپاتیک با شرایط بیماری خاصی که در این بخش توضیح داده شده است، مرتبط است.
یک نظریه این است که گلبول‌های چربی در داخل رگ‌های کوچک استخوان تشکیل می‌شوند که منجر به مسدود شدن رگ‌ها و کاهش گردش خون می‌شود. علاوه بر این، برخی از بیماران فعالیت یا ضربه خاصی با درد خود دارند و این می‌تواند در نتیجه کوفتگی استخوان (کبودی استخوان) یا شکستگی باشد. اشاره شده است که اگر فشار داخل استخوان در ناحیه استئونکروز اندازه گیری شود، معمولاً افزایش قابل توجهی در فشار همراه با مغز استخوان بسیار چرب وجود دارد.زنان معمولاً سه برابر مردان مبتلا می‌شوند و در سنین بالای 60 سال شایع‌تر است.
شرایطی که با استئونکروز زانو همراه است، عبارتند از:
- چاقی
- کم خونی داسی شکل
- تالاسمی
- لوپوس
- بیماران پیوند کلیه و دیالیزی
- بیماران مبتلا به HIV
- بیماران مبتلا به بیماری‌های ذخیره چربی مانند بیماری گوچر
- بیمارانی که برای شرایط مختلف پزشکی تحت درمان با استروئید هستند
در تالاسمی و کم خونی داسی شکل، نکروز آواسکولار نتیجه تغییر شکل سلول‌های خونی است که باعث جمع شدن آن‌ها و مسدود شدن رگ‌های کوچک در استخوان می‌شود.
عوامل خطرساز:
همیشه مشخص نیست که چه چیزی باعث کمبود خون می‌شود اما پزشکان تعدادی از عوامل خطرساز را شناسایی کرده‌اند که احتمال ابتلای فرد به استئونکروز را افزایش می‌دهد.
- جراحت: آسیب زانو (مانند شکستگی یا دررفتگی) همراه با نوعی ضربه به زانو، می‌تواند به رگ‌های خونی آسیب برساند و جریان خون را در استخوان آسیب‌دیده کاهش دهد.
- داروهای کورتیکواستروئید خوراکی: بسیاری از بیماری‌ها مانند آسم و آرتریت روماتوئید با داروهای استروئیدی خوراکی درمان می‌شوند. اگرچه دقیقاً مشخص نیست که چرا این داروها می‌توانند منجر به استئونکروز شوند اما تحقیقات نشان می‌دهد که بین این بیماری و مصرف طولانی مدت استروئید ارتباط وجود دارد. استئونکروز ناشی از استروئید اغلب مفاصل متعدد بدن را تحت تاثیر قرار می‌دهد.
- شرایط پزشکی: استئونکروز زانو با شرایط پزشکی مانند چاقی، کم خونی داسی شکل و لوپوس همراه است.
- پیوندها: پیوند اعضا به ویژه پیوند کلیه با استئونکروز همراه است.
- مصرف بیش از حد الکل: مصرف بیش از حد الکل در طول زمان می‌تواند باعث ایجاد رسوبات چربی در رگ‌های خونی و همچنین افزایش سطح کورتیزون شود و در نتیجه خون رسانی به استخوان کاهش یابد.
صرف نظر از علت، اگر استئونکروز به موقع شناسایی و درمان نشود، می‌تواند به آرتروز شدید تبدیل شود.
علائم استئونکروز زانو
اولین علامت معمولاً درد در قسمت داخلی زانو است. این درد ممکن است به طور ناگهانی رخ دهد و در اثر یک فعالیت خاص یا آسیب جزئی ایجاد شود. با پیشرفت بیماری، ایستادن و افزایش وزن وارده به زانوی آسیب‌دیده دشوارتر می‌شود و حرکت مفصل زانو دردناک است.
علائم دیگر ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- تورم در جلو و داخل زانو
- حساسیت به لمس اطراف زانو
- محدوده حرکتی محدود در مفصل
ممکن است چند ماه تا بیش از یک سال طول بکشد تا بیماری پیشرفت کند. تشخیص زودهنگام استئونکروز بسیار مهم است، زیرا برخی از مطالعات نشان می‌دهند که درمان زودهنگام با نتایج بهتری همراه است.
تشخیص:
تشخیص استئونکروز در مراحل اولیه ممکن است دشوار باشد، زیرا اغلب در رادیوگرافی ساده (اشعه ایکس) مشخص نیست. ممکن است برای تشخیص مراحل اولیه بیماری، تصویربرداری پیچیده‌تر، مانند اسکن استخوان یا اسکن MRI ضروری باشد.
به طور معمول، در مرحله اولیه بیماری (که به عنوان مرحله I نیز شناخته می‌شود) علائم ممکن است کاملاً شدید باشد و از آنجایی که عکس برداری معمول با اشعه ایکس نشان‌دهنده وضعیت طبیعی است، اسکن استخوان یا MRI برای تشخیص لازم است.
درمان استئونکروز زانو
درمان استئونکروز به عوامل مختلفی بستگی دارد، از جمله:
- مرحله بیماری
- مقدار استخوان تحت تأثیر قرار گرفته
- علت زمینه‌ای بیماری
درمان غیرجراحی:
درمان در مراحل اولیه استئونکروز، غیرجراحی است. اگر ناحیه آسیب‌دیده زانو کوچک باشد، درمان غیرجراحی ممکن است تنها چیزی باشد که لازم است. درمان غیرجراحی ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- داروها: داروهای ضد التهابی غیراستروئیدی (NSAIDs)، مانند ایبوپروفن و ناپروکسن، می‌توانند به کاهش درد و تورم زانو کمک کنند.
- کاهش وزن: برای برخی بیماران برداشتن وزن از زانوی آسیب‌دیده می‌تواند آسیب ناشی از استئونکروز را کند کرده و امکان بهبودی را فراهم کند. ممکن است پزشک استفاده از عصا را برای مدتی برای کاهش وزن از روی زانو توصیه کند. در برخی موارد، پوشیدن بریس تخلیه کننده می‌تواند با جابجایی وزن از قسمت آسیب‌دیده زانو به کاهش فشار روی سطح مفصل کمک کند.
- ورزش: پزشک یا فیزیوتراپیست ممکن است یک برنامه ورزشی طراحی شده برای کمک به تقویت عضلات ران و حفظ دامنه حرکتی در مفصل آسیب‌دیده ارائه دهد. در برخی موارد، ورزش در آب ممکن است برای جلوگیری از استرس روی مفصل زانو توصیه شود.
- اصلاح فعالیت: پزشک ممکن است توصیه کند که از فعالیت‌های خاصی که علائم دردناکی را به همراه دارند، اجتناب کنید.
درمان جراحی:
اگر بخش بزرگی از سطح استخوان تحت تأثیر قرار گرفته باشد یا اگر درد با درمان غیرجراحی بهبود نیابد، پزشک ممکن است جراحی را توصیه کند. چندین روش مختلف برای درمان جراحی استئونکروز زانو استفاده می‌شود.
- دبریدمان آرتروسکوپی و میکروشکستگی: در دبریدمان (پاکسازی)، پزشک از یک دوربین کوچک و ابزار جراحی مینیاتوری برای برداشتن قطعات سست استخوان یا غضروف آسیب دیده از داخل فضای مفصل استفاده می‌کند. برای ضایعات کوچک، او همچنین ممکن است چندین سوراخ یا ریزشکستگی‌ها را در استخوان زیرین ایجاد کند تا به جریان خون کمک کند و فرآیند بهبودی را هموار کند.
- رفع فشار مغز استخوان: این روش شامل ایجاد یک سوراخ بزرگ‌تر یا چند سوراخ کوچک‌تر در استخوان برای کاهش فشار روی سطح استخوان و ایجاد کانال‌هایی برای عروق خونی جدید برای تغذیه نواحی آسیب‌دیده زانو است.
هنگامی که استئونکروز زانو به موقع تشخیص داده می‌شود، رفع فشار مغز استخوان اغلب در جلوگیری از فروپاشی استخوان و ایجاد آرتریت موفقیت آمیز است.
- پیوند استئوکندرال (استخوان و غضروف): رفع فشار مغز استخوان اغلب با پیوند استخوان و غضروف ترکیب می‌شود تا به بازسازی استخوان سالم و حمایت از غضروف در مفصل زانو کمک کند. استخوان پیوندی، بافت استخوانی سالمی است که به ناحیه‌ای از بدن که به آن نیاز است، پیوند زده می‌شود. این بافت ممکن است از یک اهدا کننده (آلوگرافت) یا از استخوان دیگری در بدن فرد (اتوگرافت) گرفته شود. امروزه چندین پیوند استخوان مصنوعی نیز وجود دارد.
- کاشت کندروسیت اتولوگ (ACI): این یک روش دو مرحله‌ای است. در مرحله اول، پزشک یک روش آرتروسکوپی را برای برداشتن تعداد کمی از سلول‌های غضروف ساز (کندروسیت‌ها) از زانو انجام می‌دهد. این سلول‌های غضروفی به آزمایشگاه فرستاده می‌شوند و در آن‌جا به مدت 6 هفته کشت داده شده (تکثیر می‌شوند) تا سلول‌های بیشتری بدست آید.
- در مرحله دوم، پزشک روش دیگری را برای کاشت سلول‌های غضروفی در ناحیه آسیب‌دیده زانو انجام می‌دهد. سپس سلول‌ها در مفصل رشد کرده و غضروف سالم را جایگزین غضروف آسیب‌دیده می‌کنند.
- استئوتومی: در استئوتومی، پزشک بخشی از استخوان را از استخوان ساق پا یا استخوان ران برمی‌دارد تا به کاهش وزن از ناحیه آسیب‌دیده زانو کمک کند. کاهش وزن از سمت آسیب‌دیده مفصل به تسکین درد و بهبود عملکرد کمک می‌کند.
- تعویض کامل یا جزئی زانو: اگر بیماری تا جایی پیش رفته باشد که استخوان فرسوده شده باشد، ممکن است برای تعویض قسمت‌های آسیب‌دیده زانو به جراحی نیاز داشته باشید. در تعویض زانو، پزشک استخوان و غضروف آسیب‌دیده را برداشته و سپس سطوح فلزی یا پلاستیکی جدیدی را برای بازگرداندن عملکرد زانو قرار می‌دهد.