جراحی تعویض مفصل زانو که امروزه به یکی از جراحی‌های شایع در سنین بزرگسالی تبدیل شده‌است یکی از جراحی‌هایی محسوب میشود که دوران بهبود پس از جراحی طولانی در پی دارد. در بازه‌ی زمانی پس از جراحی تا بهبود کامل محل جراحی لازم است تا نکاتی از سمت فردی که مورد جراحی قرار گرفته‌است رعایت گردند. در این مطلب علاوه بر اشاره به این نکات، شرایط کلی دوران بهبود پس از جراحی تعویض مفصل زانو نیز شرح داده خواهدشد.
بهبودی پس از جراحی تعویض مفصل زانو چقدر طول می‌کشد؟
یکی از سوالاتی که ممکن است ذهن افراد را قبل از جراحی تعویض مفصل زانو درگیر کند این است که دوران بهبودی پس از این جراحی چقدر طول می‌کشد. پاسخ اولیه به این سوال این است که دوران بهبودی حدود 13 هفته به طول می‌انجامد اما این زمان برای افراد مختلف متفاوت بوده و به فاکتورهای مختلفی همچون نوع جراحی، وضعیت سلامتی اولیه‌ی فرد جراحی‌شده، سبک زندگی و انجام نکات توصیه‌شده بصورت کامل وابسته است.
بازه‌های زمانی بهبودی پس از جراحی تعویض مفصل زانو:
روز اول تا سوم پس از جراحی:
پس از جراحی معمولا بین 1 تا 3 روز زمان لازم است تا فرد شرایط مساعدی برای ترخیص از بیمارستان پیدا کند. بستگی به شرایط فرد، در موارد کمی، ممکن است فرد در همان روز نیز امکان ترخیص داشته‌باشد. در طول مدت بستری در بیمارستان تمرکز پرستاران و پزشک متخصص بر کنترل شرایط مساعد پس از جراحی و جلوگیری از بروز عوارض جراحی مانند ایجاد لخته‌ی خون، عفونت، درد، مشکلات مرتبط با عصب و عروق و مشکلات دیگر احتمالی خواهدبود.
معمولا یک روز پس از جراحی، فرد با کمک مشاوره‌ی یک فیزیوتراپ می‌تواند برخی حرکات مانند شروع ایستادن و حرکت را انجام دهد. لازم است توجه شود که هرگونه حرکت جدید نیاز به تایید پزشک قبل از انجام آن دارد. برای انجام این حرکات از عصا یا ابزار کمکی دیگر استفاده میشود. همچین ماشینی به اسم CPM نیز معمولا استفاده میشود که با حرکت‌دادن مداوم زانو از سفتی و تجمع آسیب‌های زانو و وخامت آن جلوگیری می‌کند.
در روز اول تا سوم احتمالا فرد قادر است تا برخیزد، بنشیند، محل خود را تغییر دهد و به جای لگن بیمار از دستشویی استفاده کند. تاکید میشود دستشویی از نوع به اصطلاح فرنگی باشد تا زانو خم نشده و فشار زیادی بر آن وارد نشود. همچنین در این بازه‌ی زمانی فرد می‌تواند چند پله را بصورت محدود و با استفاده از ابزار کمکی بالا و پایین برود.
در صورتی که پوشش استفاده‌شده برای زخم‌ها ضد آب بوده و شرایط فرد مساعد باشد می‌توان یک روز پس از جراحی استحمام کرد.
در طول این مدت لازم است تا داروهای تجویزشده به دقت مصرف شوند تا از خطر ایجاد لخته‌ی خون، التهاب و عفونت کاسته شود. همچنین داروهای ضد درد تجویزشده نیز باید بر اساس توصیه‌ی پزشک مصرف شوند.
هفته‌ی اول تا سوم پس از جراحی:
در طی هفته‌ی اول پس از جراحی انتظار می‌رود تا فرد به خانه باز گشته‌باشد. معمولا پس از دو هفته از جراحی یک بررسی توسط پزشک لازم است و باید برای بررسی وضعیت زانو به این بررسی توجه ویژه داشت. در طول این بازه‌ی پس از جراحی نیز فیزیوتراپی بصورت خانگی یا در کلینیک‌های درمانی ادامه پیدا می‌کند.
در طول هفته‌ی اول تا سوم پس از جراحی
موارد زیر قابل انتظار هستند:
- از میزان درد فرد کاسته شده‌باشد.
- از میزان ورم محل جراحی و پا کاسته شده‌باشد.
- فرد توانایی برخاستن یا درازکشیدن با استفاده از ابزار کمکی را داشته‌باشد.
- بازه‌ی قابل حرکت زانوی جراحی‌شده افزایش یافته‌باشد. معمولا زانو را می‌توان 90 درجه خم کرد. گاهی نیز درد و ورم زانو ممکن است بازه‌ی حرکتی زانو را کاهش دهد. پس از یک هفته تا 10 روز نیز انتظار می‌رود فرد بتواند زانوی خود را بصورت کامل باز کند.
- فرد توانایی بازکردن پا را بدون مشکل جدی داشته‌باشد.
- در این بازه‌ی زمانی نیز لازم است تا برنامه‌های مختلف فیزیوتراپی انجام گیرند. هدف از این برنامه‌ها و فعالیت‌ها تقویت عضلات مختلف پا مانند عضلات چهار سر زانو و همسترینگ و جلوگیری از ایجاد مشکلات مرتبط با عدم فعالیت در طی دوران بهبود پس از جراحی است. همچنین ممکن است از شوک‌های الکتریکی کنترل‌شده در این مدت استفاده گردد.
- معمولا در این بازه‌ی زمانی فرد قادر است حدود 10 دقیقه بایستد. استفاده از عصا برای انجام برخی حرکات باید بصورت اصولی و صحیح انجام گیرد. عصا را باید در دست مخالف زانوی جراحی‌شده گرفت و از فشار بر زانو یا زانوها جلوگیری کرد. استحمام و پوشیدن لباس نیز نسبت به روزهای اولیه‌ی پس از جراحی راحت‌تر صورت می‌گیرد.
هفته‌ی سوم تا ششم پس از جراحی:
در طی این بازه‌ی زمانی انتظار می‌رود فرد توانسته باشد توانایی‌های زیر را بازیابد:
- بازه‌ی حرکتی زانو و توان پاها افزایش یافته‌باشد.
- امکان راه‌رفتن بصورت محدود فراهم شده‌باشد.
- میزان نیاز به ابزار کمکی کاهش یافته‌باشد.
- امکان راه‌رفتن برای مسافت کوتاه و بدون استفاده از ابزار کمکی فراهم شده‌باشد.
- در این بازه‌ی زمانی میزان ورم پا کاهش چشم‌گیری داشته و التهاب آن نیز کم میشود.
- افرادی که کار آنها نیاز به فعالیت شدید فیزیکی ندارد و می‌توانند با پشت میز نشستن فعالیت مورد نظر خود را انجام دهند می‌توانند در هفته‌ی چهارم تا ششم پس از جراحی و با مشورت با پزشک به کار خود بازگردند. کارهای سنگین‌تر که نیاز به راه‌رفتن، جابجاکردن اجسام سنگین و فعالیت فیزیکی سخت دارند معمولا به حداقل 3 ماه زمان نیاز دارند.
- برای مسافرت نیاز به حداقل 6 هفته زمان پس از جراحی است. نشستن طولانی‌مدت می‌تواند خطر ایجاد لخته‌های خونی را افزایش دهد.
- رانندگی‌کردن 4 تا 6 هفته پس از جراحی و با مشورت پزشک امکان‌پذیر است.
- هفته‌ی هفتم تا دوازدهم پس از جراحی: در این بازه‌ی زمانی بهبودی نسبت به بازه‌های زمانی دیگر با سرعت بیشتری پیش می‌رود.
- انتظار می‌رود بازه‌ی حرکتی زانو به تدریج بیشتر شده و در نهایت به 115 درجه برسد.
- در این بازه‌ی زمانی نیز نیاز به فیزیوتراپی وجود دارد که هدف از آن بهبود کامل زانوی جراحی‌شده است.
- در این بازه‌ی زمانی به تدریج فرد می‌تواند بدون استفاده از ابزار کمکی مسافت طولانی‌تری را طی کند. امکان انجام برخی فعالیت‌های فیزیکی مانند شنا و دوچرخه‌سواری نیز در صورت بهبود نسبی زانو فراهم میشود.
در هفته‌ی 12
اگرچه میزان بهبودی بسیار چشم‌گیر است اما لازم است تا از فعالیت‌های فیزیکی سخت خودداری شود. از جمله‌ی این فعالیت‌ها که باید از آنها دوری کرد می‌توان به موارد زیر اشاره نمود:
- دویدن
- ورزش‌های هوازی
- اسکی‌کردن
- بسکتبال
- فوتبال
- دوچرخه‌سواری سنگین
- در طی هفته‌ی دوازدهم معمولا دردی هنگام فعالیت‌های روزانه وجود ندارد و بسیاری از فعالیت‌های روزمره قابل انجام هستند.
برای بهبود کامل زانو نیاز به بیش از 3 ماه زمان است و برای اینکه زانو نیروی کافی برای انجام فعالیت‌ها را داشته‌باشد نیاز به 6 ماه زمان خواهدبود. بنابراین لازم است تا قبل از انجام فعالیت‌های جدید حتما با پزشک مشورت گردد.