استئوآرتریت که آرتروز معمول زانو نیز نام دارد به آسیبی گفته می‌شود که در طی آن بافت غضروف مفصلی زانو دچار آسیب و پارگی می‌شود. غضروف مفصلی زانو نوعی بافت پیوندی است که ساختار منعطفی داشته و مانع سایش استخوان‌های زانو نسبت به همدیگر می‌شود. این بافت بعنوان یک جاذب شوک عمل کرده و فشارهای فیزیکی ناگهانی به زانو را به حداقل می‌رساند و باعث لغزش راحت‌تر و پایدارتر اجزای زانو نسبت به هم می‌شود. در ادامه با تعویض جزئی مفصل زانو آشنا خواهیم شد.
زمانی که غضروف نازک می‌شود عملکرد زانو دچار اختلال می‌شود که نتیجه‌ی آن ایجاد درد و سفتی در زانو است. همچنین در نتیجه‌ی آسیب غضروف زانو بازه‌ی حرکت زانو نیز محدود می‌شود. این بیماری در افرادی با سنین بالای 50 سال شایع است که در اثر افزایش سن و تجمع آسیب‌ها در طول زندگی خود را بروز می‌دهد. در این میان بسته به میزان آسیب موجود در زانو، رویکردهای مختلف درمانی اتخاذ می‌شود که یکی از آنها تعویض مفصل زانو است.
تعویض مفصل زانو خود دو گونه است:
تعویض کلی مفصل زانو:
در این نوع جراحی، ساختارهای مختلف زانو در هر دو سمت بالا و پایین زانو با ایمپلنت‌های مصنوعی جایگزین می‌شوند.
تعویض جزئی مفصل زانو
در این نوع جراحی تنها ساختارهای یک سمت زانو آسیب دیده‌اند و کل ساختار زانو دستخوش تغییر و جایگزینی نمی‌شود.
تعویض جزئی مفصل زانو در درمان آرتروز زانو:
افرادی که آرتروز زانوی جانبی یا میانی دارند و سایر بخش‌های زانوی آنها سالم است کاندید مناسبی برای این جراحی زانو هستند. همچنین افرادی که شرایط زیر را دارند نیز ممکن است تمایل به جراحی تعویض جزئی مفصل زانو داشته‌باشند:
- افرادی که با وجود مصرف قرص‌های ضد التهاب و داشتن وزن مناسب، درد زانوی پایدار دارند.
- افرادی که با نظر پزشک متخصص، در بازه‌ی حرکتی زانوی آنها محدودیتی وجود دارد و تصاویر اشعه‌ی ایکس زانوی آنها نشان از وجود آسیب‌هایی داشته‌باشد که با جراحی تعویض جزئی مفصل زانو می‌توان آن را رفع کرد.
مزایای تعویض جزئی تعویض مفصل زانو
در مقایسه با جراحی تعویض کامل زانو، جراحی تعویض جزئی زانو قابلیت بهتری در حفظ بازه‌ی حرکتی زانو و عملکرد آن دارد. علت این مسئله این است که در این جراحی بافت‌های سالم و استخوان‌های زانو دست‌نخورده باقی می‌مانند و درصد رضایت بیماران از جراحی تعویض جزئی مفصل زانو نسبت به افرادی که جراحی تعویض کامل مفصل زانو را تجربه کرده‌اند بیشتر است. باید به این نکته نیز توجه داشت که افرادی که جراحی تعویض جزئی مفصل زانو را تجربه می‌کنند ممکن است در آینده به جراحی تعویض کلی مفصل زانو نیز نیازمند شوند. در جراحی تعویض جزئی مفصل زانو مقدار خون از دست‌رفته نیز کمتر است و زانوی جراحی‌شده نسبت به جراحی تعویض کلی مفصل زانو عملکرد خود را سریع‌تر به دست می‌آورد.
عوارض جراحی تعویض جزئی مفصل زانو
- احتمال عفونت محل جراحی پس از جراحی وجود دارد.
- ایجاد لخته‌های خونی
- آسیب به رگ‌ها یا اعصاب
- سفتی زانو
- درد متداوم از جمله در هنگام خم‌شدن زانو
- شکست جراحی و مشکل در اتصال قطعات مصنوعی با بافت بدن
- تجمع مایعات در زانو
این عوارض نادر بوده و با مشورت‌های پزشک متخصص می‌توان تاثیر آنها را به حداقل رساند.
فرایندهای پس از جراحی تعویض جزئی مفصل
معمولا افراد همان روز جراحی یا یک روز بعد می‌توانند از بیمارستان مرخص شوند. در منزل نکات ایمنی در برخورد با زانوی جراحی‌شده باید رعایت شوند. از انداختن وزن کامل و فعالیت بدون کمک سایرین خودداری شود. جلسات فیزیوتراپی برای تقویت زانوی چراحی‌شده از طرف پزشک توصیه می‌شود.
بسیاری از افراد پس از این جراحی به سرعت به زندگی طبیعی خود باز می‌گردند و درد بسیار کمتری را نسبت به آنچه قبل از جراحی تجربه می‌کردند گزارش می‌کنند. همچنین سرعت بازیابی سلامتی پس از جراحی تعویض جزئی مفصل بیشتر از جراحی تعویض کامل مفصل زانو است. معمولا 3 تا 4 هفته پس از جراحی افراد قادر خواهندبود تا بدون کمک واکر یا عصا راه بروند. البته باید توجه داشت که فرایند فیزیوتراپی باید به مدت 3 تا 4 ماه ادامه یابد. پس از جراحی و بازیابی سلامت زانو می‌توان ورزش‌های مختلفی را انجام داد، مانند پیاده‌روی، شنا، تنیس، گلف و دوچرخه‌سواری اما باید توجه داشت که از هر گونه فعالیت شدید از جمله پریدن باید پرهیز شود.
با اینکه این جراحی می‌تواند تاثیرات مثبت فراوانی داشته‌باشد اما این احتمال نیز وجود دارد که ساختارهای مصنوعی استفاده‌شده در زانو پس از مدتی کارکرد خود را از دست بدهند و لازم باشد تا جراحی تعویض کامل مفصل زانو برای بهبود عملکرد زانوی جراحی‌شده انجام گیرد. طول عمر مواد استفاده‌شده در این جراحی معمولا 10 سال است که بسته به نوع فعالیت بدنی این زمان می‌تواند کمتر هم باشد.