عمل تعویض مفصل زانو یکی از موفق‌ترین جراحی‌های ارتوپدی است که امروزه انجام می‌شود. اکثر بیماران کاهش یا از بین رفتن درد زانو، افزایش توانایی حرکت و بهبود کلی در کیفیت زندگی را تجربه می‌کنند.
جراحی تعویض مفصل زانو چیست؟
جایگزینی زانو جایی است که قسمت‌هایی از استخوان‌هایی که مفصل زانو را تشکیل می‌دهند برداشته شده و با ایمپلنت‌های مصنوعی جایگزین می‌شوند. این در درجه اول برای تسکین درد و سفتی زانو ناشی از آرتروز انجام می‌شود.
اکثر افرادی که این جراحی را انجام می‌دهند، آرتریت پیشرفته زانو دارند که در آن غضروف زانو ساییده شده و سطح زانو سوراخ، فرسوده و ناهموار می‌شود. این باعث درد، سفتی، بی‌ثباتی و تغییر در راستای بدن می‌شود. جراحی تعویض مفصل زانو همچنین می‌تواند به برخی از افرادی که مفصل زانو ضعیف شده ناشی از آسیب یا شرایط دیگر دارند، کمک کند.
انواع مختلف عمل تعویض مفصل زانو
دو نوع اصلی وجود دارد:
- تعویض کامل زانو: که در آن کل مفصل با سطوح مصنوعی جایگزین می‌شود.
- تعویض جزئی زانو: که در آن تنها یک محفظه آسیب دیده زانو تعویض می‌شود.
تعویض کامل زانو رایج‌تر از عمل دوم است.
آناتومی زانو:
برای درک یک تعویض کامل زانو که به آن آرتروپلاستی کامل کندیل زانو نیز گفته می‌شود، باید با ساختار زانو آشنا باشید، مفصل پیچیده‌ای که از سه استخوان تشکیل شده است:
- استخوان ران
- ساق پا
- کشکک (کاسه زانو)
- رباط‌های قوی عضلات قدرتمند ران و ساق پا را به استخوان‌های اطراف زانو متصل می‌کنند تا حرکت و عملکرد زانو را کنترل کنند. غضروف‌ها (مانند مینیسک) و سایر بافت‌های نرم استخوان‌ها را می‌پوشانند و برای آن‌ها مانند بالشتک عمل می‌کنند تا به استخوان‌ها کمک کنند که به نرمی روی هم سر بخورند.
هنگامی که زانوی خود را خم می‌کنید یا صاف می‌کنید، انتهای استخوان ران به سمت انتهای استخوان درشت نی غلت می‌خورد و کشکک از جلوی استخوان ران می‌لغزد.
درصورت تحلیل یا ساییدگی کامل غضروفی که مفصل را تحت فشار قرار می‌دهد، استخوان‌ها به هم ساییده شده و خراشیده و زبر می‌شوند. این امر باعث التهاب به نام استئوآرتریت می‌شود که درد و سفتی زانو را به همراه داشته و راه رفتن و سایر حرکات را دشوار می‌کند. ایمپلنت‌های مورد استفاده در تعویض زانو مانند سطوح یک زانوی سالم صاف هستند.
زمان نیاز به عمل تعویض مفصل زانو
جراحی تعویض مفصل زانو معمولاً زمانی ضروری است که مفصل زانو ساییده یا آسیب دیده باشد، به طوری که تحرک شما کاهش یافته و حتی در هنگام استراحت نیز درد دارید.
شایع‌ترین دلیل جراحی تعویض مفصل زانو آرتروز است. سایر شرایطی که باعث آسیب به زانو می‌شوند، عبارتند از:
- روماتیسم مفصلی
- هموفیلی
- نقرس
- اختلالاتی که باعث رشد غیرعادی استخوان می‌شوند
- مرگ استخوان در مفصل زانو به دنبال مشکلات خون رسانی
- آسیب دیدگی زانو
- تغییر شکل زانو با درد و از دست دادن غضروف
اتفاقات قبل، هنگام و بعد ازجراحی:
قبل از آرتروپلاستی زانو:
اگر تصمیم جراح و شما بر تعویض مفصل زانو است، ممکن است به موارد زیر نیاز داشته باشید:
- آزمایشات خون
- معاینه دندان برای کمک به کاهش خطر عفونت ناشی از جراحی.
- الکتروکاردیوگرام برای اطمینان از قوی بودن قلب شما برای جراحی.
- معاینه فیزیکی برای اطمینان از سلامت کافی برای جراحی.
حین آرتروپلاستی زانو:
روز جراحی برای جلوگیری از درد در حین عمل، بیهوشی دریافت خواهید کرد. بیهوشی ممکن است منطقه‌ای (بلوک نخاعی) یا عمومی باشد. تیم بیهوشی تصمیم خواهد گرفت که چه نوع بیهوشی برای شما مناسب است.
آرتروپلاستی زانو حدود یک یا دو ساعت طول می‌کشد. تیم جراحی:
- یک برش در ناحیه زانو ایجاد می‌کنند.
- غضروف و استخوان آسیب دیده را برمی‌دارند.
- ایمپلنت زانو را قرار داده و آن را ثابت می‌کنند.
- ایمپلنت را با استفاده از سیمان یا بدون سیمان در جای خود محکم می‌کنند.
- یک قطعه پلی اتیلن (پلاستیک) را وارد کرده که یک سطح صاف و لغزنده بین قطعات فلزی ایمپلنت ایجاد کند.
- برش را بخیه می‌کنند.
بعد از آرتروپلاستی زانو:
پس از جراحی، شما به اتاق ریکاوری منتقل خواهید شد. تیم مراقبت‌های بهداشتی شما را برای مدت کوتاهی تحت نظر خواهند داشت تا مطمئن شوند که از بیهوشی بدون عارضه بیدار می‌شوید. آن‌ها همچنین علائم حیاتی و سطح درد شما را کنترل خواهند کرد.
گاهی اوقات افرادی که جراحی تعویض مفصل زانو انجام می‌دهند در همان روز مرخص می‌شوند. اگر لازم باشد در بیمارستان بمانید، احتمالاً یک روز خواهد بود. زمان اضافی صرف شده در بیمارستان بر اساس نیاز پزشکی است.
درمان پس از عمل تعویض مفصل زانو
پزشک داروهایی را برای کمک به مدیریت درد پس از جراحی تجویز می‌کند، مانند:
- استامینوفن
- مواد افیونی (برای مدت محدود پس از جراحی ارائه می‌شود)
- NSAIDها
برای جلوگیری از لخته شدن خون و کنترل تورم، پزشک ممکن است موارد زیر را تجویز کند:
- رقیق‌کننده‌های خون، مانند آسپرین یا انوکساپارین تزریقی برای جلوگیری از خطر تشکیل لخته خون
- دستگاه‌های فشرده سازی، معمولاً در هنگام بستری شدن در بیمارستان استفاده می‌شوند. این‌ها ابزارهای مکانیکی هستند که فشرده سازی متناوب را ایجاد می‌کنند.
- جوراب ویژه پشتیبانی
پزشک از شما می‌خواهد که پا و مچ پای خود را مرتباً به اطراف حرکت دهید تا جریان خون در پا حفظ شود. همچنین تمرینات ویژه‌ای را برای کمک به تقویت زانو و بازگرداندن حرکت به شما نشان می‌دهد. ورزش برای موفقیت در تعویض زانو بسیار مهم است که شامل فیزیوتراپی نیز می‌شود. برنامه توانبخشی شما به محض اینکه از نظر پزشکی پایدار شدید و دستورات پزشک برای شروع تحرک بعد از عمل وجود داشته باشد، شروع خواهد شد. همه بیماران ظرف 24 ساعت پس از جراحی، توانبخشی را شروع می‌کنند. انگیزه و مشارکت شما در برنامه فیزیوتراپی کلید موفقیت جراحی و بهبودی شما است. فیزیوتراپیست به شما در فعالیت‌های زیر کمک می‌کند:
- نشستن روی تخت و گذاشتن پاها روی زمین
- انتقال ایمن به داخل و خارج از رختخواب
- راه رفتن با کمک یک وسیله (واکریا عصا)
- بالا رفتن از پله‌ها با کمک دستگاه
مزایای عمل تعویض مفصل زانو :
در درازمدت، ممکن است همچنان کمی احساس ناراحتی کنید و مجبور باشید برای محافظت از مفصل جایگزین شده، از فعالیت‌های پر ضربه خودداری کنید. اما تعویض زانو می‌تواند درد زیادی را تسکین دهد و به حرکت بهتر شما کمک کند. بیش از 90 درصد از افرادی که تعویض کامل زانو انجام می‌دهند، هنوز 15 سال پس از جراحی عملکرد خوبی دارند.
خطرات یا عوارض احتمالی عمل تعویض مفصل زانو :
اگرچه آرتروپلاستی زانو یک روش بسیار ایمن است اما ممکن است عوارض نادری رخ دهد:
- لخته شدن خون
- عفونت
- آسیب به اعصاب یا عروق خونی اطراف زانو
- مشکلات ایمپلنت مانند فرسوده شدن خیلی زود دستگاه یا شل شدن آن
- بافت اسکار داخل زانو